Đề thi môn Lịch sử Lớp 10 - Kỳ thi chọn học sinh giỏi THPT - Năm học 2013-2014 - Sở GD&ĐT Vĩnh Phúc (Có đáp án)

Nội dung text: Đề thi môn Lịch sử Lớp 10 - Kỳ thi chọn học sinh giỏi THPT - Năm học 2013-2014 - Sở GD&ĐT Vĩnh Phúc (Có đáp án)

1. SỞ GD&ĐT VĨNH PHÚC KỲ THI CHỌN HSG LỚP 10 THPT NĂM HỌC 2013 -2014 ĐỀ THI MÔN: LỊCH SỬ ĐỀ CHÍNH THỨC (Dành cho học sinh THPT không chuyên) Thời gian làm bài: 180 phút, không kể thời gian giao đề Câu 1. (2,0 điểm) Hãy nêu những thành tựu văn hóa chủ yếu của Trung Quốc thời phong kiến. Trong những thành tựu ấy, thành tựu nào đã có ảnh hưởng sâu sắc đến sự phát triển của văn minh phương Tây? Câu 2. (1,5 điểm) Kể tên các cuộc phát kiến địa lí lớn ở Tây Âu thời hậu kì trung đại. Giải thích tại sao phát kiến địa lí được coi là cuộc cách mạng về giao thông và tri thức? Câu 3. (3,0 điểm) Trình bày những chính sách đô hộ của các triều đại phong kiến phương Bắc đối với nhân dân ta và tác động của những chính sách ấy trên các mặt kinh tế, văn hóa, xã hội. Tại sao phong kiến phương Bắc không thực hiện được âm mưu đồng hóa dân tộc ta? Câu 4. (2,0 điểm) Tóm tắt cuộc kháng chiến chống Tống thời nhà Lý và chỉ ra nghệ thuật quân sự độc đáo của cuộc kháng chiến này? Câu 5. (1,5 điểm) Những biểu hiện của sự phát triển thủ công nghiệp và thương nghiệp của quốc gia Đại Việt từ thế kỉ X đến thế kỉ XV. HẾT Thí sinh không được sử dụng tài liệu. Cán bộ coi thi không giải thích gì thêm! Họ và tên thí sinh: .; Số báo danh:
2. SỞ GD&ĐT VĨNH PHÚC KỲ THI CHỌN HSG LỚP 10 THPT NĂM HỌC 2013-2014 (HD chấm có 03 trang) HƯỚNG DẪN CHẤM MÔN: LỊCH SỬ Câu Nội dung Điểm 1 Hãy nêu những thành tựu văn hóa chủ yếu của Trung Quốc thời phong kiến. 2,0 Trong những thành tựu ấy, thành tựu nào đã có ảnh hưởng sâu sắc đến sự phát triển của văn minh phương Tây? 1. Những thành tựu văn hóa chủ yếu của Trung Quốc thời phong kiến -Trong lĩnh vực tư tưởng, tôn giáo: Nho giáo giữ vai trò quan trọng. Người khởi xướng là Khổng Tử, Nho giáo trở thành cơ sở lí luận và tư tưởng của chế độ phong kiến Trung Quốc; Phật giáo ở Trung Quốc được thịnh hành, nhất là vào thời nhà 0,25 Đường, các nhà sư Huyền Trang, Nghĩa Tĩnh đã tìm đường sang Ấn Độ để tìm hiểu giáo lí của đạo Phật. -Sử học: sử học bắt đầu từ thời Tây Hán đã trở thành lĩnh vực nghiên cứu độc lập. 0,25 Người đặt nền móng là Tư Mã Thiên. - Văn học: thơ Đường phản ánh toàn diện bộ mặt xã hội bấy giờ và đạt đến đỉnh 0,25 cao của nghệ thuật với những nhà thơ nổi tiếng như Lý Bạch, Đỗ Phủ Tiểu thuyết chương hồi xuất hiện ở thời Minh, Thanh với những tác phẩm nổi tiếng như:Tam quốc diễn nghĩa, Tây du kí, Hồng lâu mộng - Toán học, Thiên văn học, Y dược của Trung Quốc đạt nhiều thành tựu quan 0,25 trọng: Tổ Xung Chi tìm ra số Pi đến 7 số lẻ; Trung Quốc phát minh ra nông lịch có nhiều thầy thuốc giỏi, nổi tiếng nhất là Hoa Đà - Kĩ thuật: Trung Quốc có bốn phát minh quan trọng: giấy, kĩ thuật in, la bàn và 0,25 thuốc súng. - Về kiến trúc: có nhiều công trình kiến trúc nghệ thuật đặc sắc: Vạn lí trường 0,25 thành, những cung điện cổ kính, những bức tượng Phật sinh động 2. Thành tựu có ảnh hưởng sâu sắc đến sự phát triển của văn minh phương Tây - Thành tựu có ảnh hưởng sâu sắc đến sự phát triển của phương Tây là kĩ thuật với 0,25 bốn phát minh quan trọng. - Giấy và kĩ thuật in được phát minh giúp phổ biến rộng rãi văn minh phương Tây; la bàn xuất hiện là điều kiện để các cuộc phát kiến địa lí diễn ra; thuốc súng giúp 0,25 các nước phương Tây có thể phát triển về quân sự và đẩy mạnh xâm lược thuộc địa. 2 Kể tên các cuộc phát kiến địa lí lớn ở Tây Âu thời hậu kì trung đại. Giải thích 1,5 tại sao phát kiến địa lí được coi là cuộc cách mạng về giao thông và tri thức? 1. Các cuộc phát kiến lớn - Năm 1487, B. Đi-a-xơ là hiệp sĩ Hoàng gia đã dẫn đầu đoàn thám hiểm đi vòng 0,25 qua cực Nam của châu Phi - Tháng 8- 1492, C.Cô-lôm-bô dẫn đầu đoàn thủy thủ Tây Ban Nha đi về hướng 0,25 Tây. Sau hơn 2 tháng, ông đã đến một số đảo của vùng biển Ca-ri-bê. Cô-lôm-bô được coi là người phát hiện ra châu Mỹ. - Tháng 7-1497, Va-xcô-đơ Ga-ma chỉ huy đoàn thuyền Bồ Đào Nha đi tìm đường 0,25 sang phương Đông đến Calicut của Ấn Độ. - Từ năm 1519 đến 1522, Ph. Ma-gien-lan là người đã thực hiện chuyến đi đầu 0,25 tiên vòng quanh thế giới bằng đường biển. 2. Giải thích: - Con người lần đầu tiên hình dung được hình ảnh chính xác về hành tinh, bề rộng và hình thái trái đất. mở ra những con đường mới, những vùng đất mới, những 0,25 dân tộc mới, những kiến thức mới.
3. - Thị trường thế giới được mở rộng, hàng hải quốc tế phát triển đem về cho tầng lớp thương nhân châu Âu những nguyên liệu quý giá vô tận, những kho vàng bạc 0,25 châu báu khổng lồ, thúc đẩy thương nghiệp châu Âu phát triển. 3 Trình bày những chính sách đô hộ của các triều đại phong kiến phương Bắc 3,0 đối với nhân dân ta và tác động của những chính sách ấy trên các mặt kinh tế, văn hóa, xã hội. Tại sao phong kiến phương Bắc không thực hiện được âm mưu đồng hóa dân tộc ta? 1. Chính sách đô hộ của các triều đại phong kiến phương Bắc đối với nhân dân ta - Về chính trị: phong kiến phương Bắc chia nước ta thành quận, châu và sáp nhập 0,25 vào lãnh thổ Trung Quốc. Chính quyền đô hộ tăng cường việc kiểm soát, cử quan lại cai trị tới cấp huyện. - Về kinh tế: tăng cường bóc lột, thực hiện chế độ cống nạp nặng nề; cướp đoạt 0,25 ruộng đất, cưỡng bức nhân dân ta cày cấy, thực hiện chính sách đồn điền, nắm độc quyền về muối và sắt. - Về văn hóa: các triều đại phong kiến phương Bắc truyền bá Nho giáo vào nước 0,25 ta, bắt nhân dân ta phải thay đổi phong tục tập quán theo người Hán; áp dụng luật pháp hà khắc, thẳng tay đàn áp các cuộc nổi dậy đấu tranh của nhân dân ta. 2. Tác động của những chính sách đó đối với nước ta trên các lĩnh vực kinh tế, văn hóa, xã hội - Về kinh tế: công cụ lao động bằng sắt được sử dụng phổ biến trong sản xuất nông 0,5 nghiệp và đời sống nhân dân. Các công trình thủy lợi được xây dựng. Thủ công nghiệp, thương mại có sự chuyển biến đáng kể - Về văn hóa: nhân dân ta tiếp nhận và “ Việt hóa” những yếu tố tích cực của nền văn hóa Trung Hoa như ngôn ngữ, văn tự. 0,25 - Về xã hội: mâu thuẫn xã hội sâu sắc, bao trùm là mâu thuẫn giữa nhân dân ta với 0,25 chính quyền đô hộ phương Bắc. Đó là nguyên nhân làm bùng nổ các cuộc đấu tranh của nhân dân ta. 3. Nguyên nhân khiến phong kiến phương Bắc không thực hiện được âm mưu đồng hóa dân tộc ta - Trước khi phong kiến phương Bắc đô hộ, nước ta đã có một nền văn minh phát 0,5 triển đó là nền văn minh Văn Lang-Âu Lạc. Đây là cơ sở quan trọng để nhân dân ta có thể tiếp thu có chọn lọc văn hóa Trung Hoa. - Trong quá trình phong kiến phương Bắc đô hộ, nhân dân ta đã liên tục đấu tranh, 0,5 có những cuộc đấu tranh giành được thắng lợi, đó là những khoảng thời gian quý báu để những giá trị của người Việt được tỏa sáng, duy trì. - Mặc dù các triều đại phong kiến phương Bắc ngày càng tăng cường việc cai trị 0,25 trực tiếp tới cấp huyện, tổ chức các đơn vị hành chính đến cấp hương, xã nhưng không khống chế được các làng xóm của người Việt. Làng xóm vẫn là nơi bảo tồn và phát huy những giá trị của người Việt. 4 Tóm tắt cuộc kháng chiến chống Tống thời nhà Lý và chỉ ra nghệ thuật quân 2,0 sự độc đáo của cuộc kháng chiến này. 1. Tóm tắt cuộc kháng chiến chống Tống thời nhà Lý - Vào những năm 70 của thế kỉ XI, trong lúc Đại Việt đang phát triển thì nhà Tống 0,5 bước vào giai đoạn khủng hoảng, phía Bắc bị người Liêu, Hạ xâm lấn. Ở trong nước, nông dân nổi dậy ở nhiều nơi. Trước tình hình đó, Tể tướng Vương An Thạch đã khuyên vua nhà Tống xâm lược nước ta: “Nếu thắng, thế Tống sẽ tăng, các nước Liêu, Hạ sẽ phải kiềng nể”. - Biết tin quân Tống xâm lược, vua Lý đã triệu tập các đại thần để bàn kế đánh giặc. Thái úy Lý Thường Kiệt chủ trương “Ngồi yên đợi giặc không bằng đem quân đánh trước để chặn mũi nhọn của giặc”. Được sự tán đồng của triều đình, năm 1075 Lý Thường Kiệt đã kết hợp lực lượng quân đội của triều đình với lực lượng dân binh của các tù trưởng dân tộc ít người ở phía Bắc, mở cuộc tập kích lên
4. đất Tống, đánh tan các đạo quân nhà Tống ở đây rồi rút về nước. 0,5 - Đầu năm 1077, dưới sự lãnh đạo của Lý Thường Kiệt, quân dân ta đánh tan quân 0,25 xâm lược Tống trong trận quyết chiến trên bờ sông Như Nguyệt. Cuộc kháng chiến kết thúc thắng lợi. 2. Nghệ thuật quân sự độc đáo của cuộc kháng chiến này: - Sử dụng kế sách “tiên phát chế nhân”: chủ động tiến công sang đất Tống để chặn 0,25 thế mạnh của giặc, phá bỏ hệ thống đồn trú của địch gần biên giới nước ta. + Nghệ thuật xây dựng phòng tuyến để diệt giặc: sau khi rút từ đất Tống về, Lý 0,5 Thường Kiệt đã cho quân sĩ xây dựng phòng tuyến trên sông Như Nguyệt, chọn nơi đây để đánh trận quyết chiến cho quân sĩ đọc bài thơ thần để uy hiếp tinh thần của giặc. 5 Những biểu hiện của sự phát triển thủ công nghiệp và thương nghiệp của 1,5 quốc gia Đại Việt từ thế kỉ X đến thế kỉ XV. 1. Biểu hiện sự phát triển thủ công nghiệp: 0,25 - Trong nhân dân: các nghề thủ công cổ truyền như đúc đồng, rèn sắt, làm đồ gốm, tiếp tục phát triển, chất lượng ngày càng nâng cao với các sản phẩm nổi tiếng như: đồ gốm tráng men ngọc, men xanh độc đáo Một số mỏ đồng, bạc được khai thác. Bước đầu hình thành một số làng nghề thủ công như: Bát Tràng, Thổ Hà - Thủ công nghiệp nhà nước: các quan xưởng được thành lập, chuyên lo đúc tiền, 0,25 rèn vũ khí, đóng thuyền chiến . Thời kỳ nhà Hồ đã chế tạo được súng thần cơ, đóng thuyền chiến có lầu. 2. Thương nghiệp: - Nội thương: + Việc giao lưu buôn bán giữa các làng, các vùng ngày càng nhộn nhịp, hàng hóa 0,25 phong phú. Các chợ làng, chợ huyện được hình thành + Thăng Long thời nhà Lý là đô thị lớn với nhiều phố phường phát triển phồn 0,25 thịnh. - Ngoại thương: 0,25 + Vùng biên giới Việt – Trung từ thời Lý đã hình thành các địa điểm trao đổi hàng hóa. Lái buôn hai nước đem đủ thứ lụa là, hương liệu, ngà voi, đến trao đổi. + Năm 1149 nhà Lý cho lập trang Vân Đồn làm vùng hải cảng trao đổi hàng hóa với nước ngoài. Lạch Trường (Thanh Hóa) cũng là một vùng hải cảng buôn bán 0,25 Lưu ý: Đáp án là những nội dung cơ bản nhất mà thí sinh phải đề cập tới, bài thi chỉ được cho điểm tối đa khi đủ ý, trình bày khoa học, lôgíc.