Giáo án dạy thêm môn Ngữ văn Lớp 9

Nội dung text: Giáo án dạy thêm môn Ngữ văn Lớp 9

1. THÁNG 10. Ngày soạn: Ngày dạy: Buổi 1: Tiết 1, 2: CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI I. Mục tiêu cần đạt - Hệ thống lại cho học sinh kiến thức về các phương châm hội thoại. Các trường hợp không tuân thủ phương châm hôị thoại.cho hs làm bài tập để củng cố lí thuyết. - Nắm và hiểu được từ ngữ xưng hô, cách sử dụng từ ngữ xưng hô trong hội thoại. - Phân biệt được cách dẫn trực tiếp và cách dẫn gián tiếp - Hs có kỹ năng sử dụng Tiếng Việt trong giao tiếp, tạo lập văn bản. Có ý thức giữ gìn sự trong sáng của Tiếng Việt. II. Chuẩn bị: Gv: Nghiên cứư tài liệu, soạn giáo án Hs: Ôn tập ở nhà, sách giáo khoa, vở ghi. III. Tiến trình tổ chức các hoạt động dạy học: 1. Ổn định tổ chức. 2. Kiểm tra bài cũ ? Lần lượt Hs lên bảng trả lời các khái niệm về các PCHT, cách dẫn trực tiếp, gián tiếp. Cho ví dụ minh hoạ. 3. Nội dung ôn tập. Gv hướng dẫn học sinh lập bảng hệ thống lại các PCHT đã học Hoạt động I: Các phươ ng châm hội thoại 1. Lập bảng ôn tập các phương châm hội thoại: Các Khái niệm Ví dụ PCHT - Khi giao tiếp An: -Cậu có biét bơi không? cần nói có nội Ba: -Biết chứ, thậm chí còn bơi giỏi nữa. dung; nội dung An: -Cậu học bơi ở đâu vậy? Lượng của lời nói Ba: -Dĩ nhiên là ở dưới nước chứ còn ở đâu. phải đáp ứng * Phân tích: Khi An hỏi câu “Học bơi ở đâu?” mà Ba nhu cầu của trả lời “ở dưới nước” thì câu trả lời của Ba không mang cuộc giao tiếp, đầy đủ nội dung mà An cần biết, vì vậy ngay trong không thừa nghĩa của “bơi” đã có “ở dưới nước”.Trả lời như thế là không thiếu. vừa thừa, vừa thiếu, nội dung lời nói không đúng yêu cầu giao tiếp. - Khi giao tiếp - Ăn đơm, nói đặt: vu khống, đặt điều, bịa chuyện cho đừng nói điều người khác. mà mình - Ăn ốc, nói mò: vu khống, bịa đặt. không tin là - Cãi chày, cãi cối: cố tranh cãi nhưng không có lí lẽ gì Chất đúng hay cả. không có bằng - Khua môi múa mép: khoác lác, ba hoa, phô trương. chứng xác - Nói dơi, nói chuột: nói lăng nhănng, linh tinh, không
2. thực. xác thực. - Hứa hươu, hứa vượn: hứa để được lòng rồi không thực hiện lời hứa, - Khi giao tiếp, - Ông nói gà bà nói vịt: mỗi người nói một đằng không cần nói đúng ăn khớp nhau, không hiểu nhau. vào đề tài giao - Khách: “ Nóng quá!” Quan hệ tiếp, tránh nói Chủ nhà: “Mất điện rồi”. lạc đề. Chủ nhà hiểu đó không phải một thông báo mà là một yêu cầu: “Làm ơn bật quạt lên!”. Nên mới đáp: “Mất điện rồi”. - Khi giao tiếp Câu tục ngữ: cần chú ý nói + Ăn lên đọi, nói lên lời” ngắn gọn, rành Khuyên người ta nói năng phải rõ ràng, rành mạch. mạch, tránh + Dây cà ra dây muống: nói mơ hồ. Chỉ cách nói dai` dòng, rườm rà. Cách + Luống buống như ngậm hạt thị: thức Chỉ cách nói ấp úng, không thành lời, không rành mạch. Lịch sự - Khi giao tiếp, - Dạo này mày lười lắm. cần chú ý đến Con dạo này không được chăm chỉ lắm! sự tế nhị, - Trong kho tàng tục ngữ ca dao VN có nhiều câu khiêm tốn và khẳng định vai trò của ngôn ngữ trong cuộc sống và tôn trọng khuyên người ta nên dùng những lời lẽ lịch sự, nhã người khác. nhặn trong giao tiếp. - Tiếng chào cao mâm cỗ. Hoặc: “Lời chào cao hơn mâm cỗ”. - Lời nói chẳng mất tiền mua Lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau. - Kim vàng ai nỡ uốn câu Người khôn ai nỡ nói nhau nặng lời. Hoạt động của thầy và trò Nội dung Hoạt động II: Quan hệ giữa phương châm hội 2. Quan hệ giữa phương thoại và tình huống giao tiếp: châm hội thoại và tình huống ? Em hãy lấy một tình huống giao tiếp. giao tiếp: ? Phân tích mối quan hệ giữa phương châm hội thoại và tình huống giao tiếp. - Để tuân thủ các phương châm - Trong chuyện “Chào hỏi”. Câu hỏi của chàng rể hội thoại, người nói phải được “Bác làm việc vất vả lắm phải không?”. Trong tình các đặc điểm của tình huống huống khác có thể coi là lịch sự thể hiện sự quan giao tiếp (Nói với ai? Nói khi tâm đến người khác. nhưng trong tình huống này, nảo? Nói để làm gì? Nói ở
3. người ta đang làm việc trên cây cao mà chàng rể gọi đâu?) tụt xuống để hỏi. Tức là đã quấy rối, đã làm phiền hà cho người đó. Câu hỏi có vẻ lịch sự hoá ra không lịch sự. Hoạt động III: Các trường hợp không tuân thủ 3. Các trường hợp không PCHT tuân thủ PCHT ? Việc không tuân thủ các phương châm hội thoại bắt nguồn từ đâu + Người nói vô ý, vụng về, - Phương châm hội thoại chỉ là những yêu cầu thiếu văn hoá giao tiếp. chung trong giao tiếp chứ không phải là những quy định có tính bắt buộc. + Người nói phải ưu tiên cho - Những trường hợp không tuân thủ phương châm một phương châm hội hội thoại thường là do những nguyên nhân sau: + Người nói vô ý, vụng về, thiếu văn hoá giao tiếp. + Người nói muốn gây sự chú + Người nói phải ưu tiên cho một phương châm hội ý để người nghe hiểu câu nói thoại hoặc một yêu cầu khác quan trọng hơn. theo một hàm ý nào đó. Ví dụ: An: -Cậu có biết chiếc máy bay đầu tiên được chế tạo vào năm nào không?-An hỏi. Ba: - Đâu! Khoảng thế kỉ XX. Câu trả lời của Ba không đáp ứng đúng yêu cầu như An mong muốn tức là đã không tuân thủ phương châm về lượng. Trong trường hợp này Ba không biết chính xác năm chế tạo chiếc máy bay đầu tiên trên thế giới. Để tuân thủ phương châm về chất (thì Ba đã không nói những điều mà mình không có bằng chứng xác thực). Ba phải trả lời chung chung. - Người nói muốn gây sự chú ý để người nghe hiểu câu nói theo một hàm ý nào đó. Gv -Khi nói “Tiền bạc chỉ là tiền bạc”, không phải người nói đã không tuân thủ phương châm về lượng. Xét về nghĩa tường minh thì câu này không tuân thủ phương châm về lượng bởi vì nó dường như không cho người nghe thêm một thông tin nào. Xét về nghĩa hàm ý thì câu này muốn nói: Tiền bạc chỉ là phương tiện để sống chứ không phải là mục đích cuối cùng của con người; con người không nên chạy theo đồng tiền mà quên đi những thứ quan trọng hơn, thiêng liêng hơn trong cuộc sống. Tức là như vậy vẫn đảm bảo tuân thủ phương châm về
4. lượng. Hoạt động VI: Xưng hô trong hội thoại 4. Xưng hô trong hội thoại: ? Kể tên các từ ngữ dùng để xưng hô trong Tiếng Việt ? So sánh với các ngôn ngữ khác và rút ra nhận xét về từ ngữ xưng hô trong Tiếng Việt - Tiếng việt có một hệ thống - Tiếng việt có một hệ thống xưng hô rất phong phú, xưng hô rất phong phú, tinh tế tinh tế và giàu sắc thái biểu cảm. và giàu sắc thái biểu cảm. Gv: Người nói cần căn cứ vào đối tượng và các đặc điểm kháccủa tình huống giao tiếp để xưng hô cho thích hợp. ? Đọc lại ví dụ phần ngữ liệu SGK về cuộc đối thoại giữa Mèn và Choắt -Hs: Đọc lại, a)Đoạn đối thoại thứ nhất giữa Dế Choắt và Dế a. Đó là cách xưng hô bất bình Mèn: đẳng, của một kẻ thế yếu cảm + Dế Choắt xưng hô với Dế Mèn: anh. thấy mình thấp hèn cần nhờ vả + Dế Mèn xưng hô với Dế Choắt: chú máy. người khác ở vị thế mạnh, kiêu b) Đoạn đối thoại thứ hai giữa Dế Choắt và Dế căng, hách dich. Mèn: + Trong cuộc đối thoại này, giữa Dế Choắt và Dế b. Đó là sự xưng hô bình đẳng. Mèn đều xưng hô với nhau là: Anh - tôi. Đó là sự xưng hô bình đẳng. Hoạt động V: Luyện Tập * Luyện tập ? Vận dụng phương châm về lương để phân tích Bài tập 1: những câu thơ sau: a. Trâu là một loài gia súc nuôi ở trong nhà. a. Thừa “ nuôi ở trong nhà” vì “gia súc” đã mang nghĩa thú nuôi trong nhà. b. Én là một loài chim có hai cánh. b. Thừa “có hai cánh” vì tất cả các loài chim đều có hai cánh. ? Trên cơ sở phương châm về chất, em hãy chỉ ra Bài tập 2: những trường hợp nào là cần tránh trong giao tiếp: a. “Nói có sách, mách có a.Nói có căn cứ chắc chắn là chứng”. b.Nói sai sự thật một cách cố ý, nhằm che dấu điều b. “Nói dối”. gì đó là c. “Nói mò”. c.Nói một cách hú hoạ, không có căn cứ là d. “Nói nhăng nói cuội”. d.Nói nhảm nhí, vu vơ là e. “Nói trạng”. e. Nói khoác lác, làm ra vẻ taif giỏi hoặc nói những chuyện bông đùa, khoác lác cho vui là
5. Hoạt động VI: Cách dẫn trực tiếp, gián tiếp 5. Cách dẫn trực tiếp và cách ? Em hãy phân biệt cách dẫn trực tiếp và cách đẫn dẫn gián tiếp: gián tiếp. Dẫn trực tiếp Dẫn gián tiếp - Trong cách dẫn trực tiếp, có Là nhắc lại nguyên vẹn Là thuật lại lời nói hay thể đổi vị trí giữa hai phần: lời lời nói hay ý nghĩ của ý nghĩ của người hoặc dẫn và lời được dẫn. Đặt lời người hoặc nhân vật nhân vật, có điều chỉnh dẫn lên trước, ngăn cách với (không sửa đổi); sử cho thich hợp; không phần lời dẫn bằng dấu gạch dụng dấu hai chấm (:) dùng dấu hai chấm; lời ngang hoặc dấu phẩy. để ngăn cách phần dẫn gián tiếp không đặt + “Đấy, bác cũng chẳng thường kèm theo dấu trong dấu ngoặc kép. “thèm” người là gì?”- Cháu ngoặc kép. nói. VD: Cháu nói: “Đấy, VD: + “Đấy, bác cũng chẳng bác cũng chẳng “thèm” “thèm” người là gì?”, cháu nói. người là gì?” Tiết 3,4: CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI I/ LÝ thuyÕt:( Ôn lại) C©u 1: ThÕ nµo lµ PC vÒ l­îng ? Cho VD minh ho¹? 1/ KN: - Khi giao tiÕp cÇn nãi cã néi dung. - Néi dung cña lêi nãi ph¶i ®¸p øng ®óng yªu cÇu cña cuéc giao tiÕp, kh«ng thiÕu, kh«ng thõa. 2/VD:Kh«ng cã g× quÝ h¬n ®éc lËp tù do (C¸c khÈu hiÖu, c©u nãi næi tiÕng) C©u 2: ThÕ nµo lµ PC vÒ chÊt? Cho VD minh ho¹? 1/ KN: - Trong giao tiÕp ®õng nãi nh÷ng ®iÒu mµ m×nh kh«ng tin lµ ®óng hay kh«ng cã b»ng chøng x¸c thùc. 2/ VD: §Êt n­íc 4000 n¨m VÊt v¶ vµ gian lao §Êt n­íc nh­ v× sao Cø ®i lªn phÝa tr­íc C©u 3: ThÕ nµo lµ PC Quan hÖ ? Cho VD minh ho¹? 1/ KN: Khi giao tiÕp cÇn nãi ®óng vµo ®Ò tµi giao tiÕp tr¸nh nãi l¹c ®Ò 2/ VD: ¤ng nãi gµ, bµ nãi vÞt C©u 4: ThÕ nµo lµ PC c¸ch thøc ? Cho VD minh ho¹? 1/ KN: Khi GT cÇn chó y nãi ng¾n gän, rµnh m¹ch; tr¸nh c¸ch nãi m¬ hå
6. 2/ VD: T«i ®ång y víi nh÷ng nhËn ®Þnh cña «ng Êy vÒ truyÖn ng¾n C©u 5: ThÕ nµo lµ PC lÞch sù ? Cho VD minh ho¹? 1/ KN: Khi GT cÇn tÕ nhÞ, t«n träng ng­êi kh¸c 2/ VD: Lêi nãi ch¼ng mÊt tiÒn mua Lùa lêi mµ nãi cho võa lßng nhau VD2: MÜ: VÒ ph­¬ng tiÖn chiÕn tranh c¸c «ng chØ xøng lµm con chóng t«i BH: n­íc chóng t«i ®· cã 4000 n¨m lÞch sö. N­íc MÜ c¸c «ng míi ra ®êi c¸ch ®©ý 200 n¨m II. LuyÖn tËp Bµi1: NhËn xÐt vÒ viÖc tu©n thñ ph­¬ng ch©m vÒ l­îng trong truyÖn "TrÝ kh«n cña tao ®©y" Gîi ý Trong chuyÖn "TrÝ kh«n cña tao ®©y" cã 3 nh©n vËt Hæ, con Tr©u, Ng­êi n«ng d©n. §iÒu mµ Hæ muèn biÕt lµ "c¸i trÝ kh«n" cña Ng­êi. Mäi ®iÒu hái ®¸p ®Òu xoay quanh viÖc ®ã: - Nµy anh tr©u! Sao anh to lín thÕ kia mµ ®Ó ng­êi bÐ ®iÒu khiÓn? - Ng­êi nhá bÐ nh­ng cã trÝ kh«n. - TrÝ kh«n lµ c¸i g×? - Anh ®Õn hái ng­êi th× sÏ biÕt. - Anh cã thÓ cho t«i xem c¸i trÝ kh«n cña anh ®­îc kh«ng? - TrÝ kh«n t«i ®Ó ë nhµ. -Anh cã thÓ vÒ lÊy cho t«i xem mét l¸t ®­îc kh«ng? Bµi 2: C©u chuyÖn sau ng­êi nh©n viªn ®· vi ph¹m ph­¬ng ch©m héi tho¹i nµo ? v× sao? "HÕt bao l©u" (truyÖn c­êi T©y Ban Nha) Mét bµ giµ tíi phßng b¸n vÐ m¸y bay hái: - Xin lµm ¬n cho biÕt tõ Madrid tíi Mªhic« bay hÕt bao l©u? Nh©n viªn ®ang bËn ®¸p: - 1 phót nhÐ. - Xin c¶m ¬n! - Bµ giµ ®¸p vµ ®i ra. Bµi 3. T¸c dông cña ph­¬ng ch©m vÒ chÊt trong c¸c ®o¹n trÝch "VËy nªn L­u Cung tham c«ng nªn thÊt b¹i
7. TriÖu TiÕt thÝch lín ph¶i tiªu vong Cöa Hµm Tö b¾t sèng Toa §« S«ng B¹ch §»ng giÕt t­¬i ¤ M· ViÖc x­a xem xÐt Chøng cø cßn ghi" Gîi ý: NguyÔn Tr·i nªu nh÷ng chøng cø lÞch sö, ng«n ng÷ ®anh thÐp hïng hån, kh¼ng ®Þnh søc m¹nh, nh©n nghÜa §¹i ViÖt víi tÊt c¶ niÒm tù hµo. Bµi 4: Trong truyÖn “§Æc s¶n T©y Ban Nha” Hai ng­êi ngo¹i quèc tíi th¨m T©y Ban Nha nh­ng kh«ng biÕt tiÕng. Hä vµo kh¸ch s¹n vµ muèn ¨n mãn bÝt tÕt. Ra hiÖu, chØ trá, lÊy giÊy bót vÏ con bß vµ ®Ò mét sè “2” to t­íng bªn c¹nh. Ng­êi phôc vô “A” mét tiÕng vui vÎ vµ mang ra 2 chiÕc vÐ ®i xem ®Êu bß tãt. Bµi 5: §äc nh÷ng c©u ca dao ,tôc ng÷ thÓ hiÖn ph­¬ng ch©m lÞch sù VD: Chim kh«n kªu tiÕng r¶nh rang Ng­êi kh«n nãi tiÕng dÞu dµng dÔ nghe 4. Cñng cè: Gv hÖ thèng bµi HS ®äc nh÷ng chuyÖn c­êi ch©m biÕm nh÷ng kÎ ¨n nãi kho¸c l¸c ë ®êi: "Con r¾n vu«ng" ,"§i m©y vÒ giã" ,"Mét tÊc lªn giêi". 5.H­íng dÉn : - N¾m néi dung bµi . - ¤n tËp mèi quan hÖ chÆt chÏ gi÷a ph­¬ng ch©m héi tho¹i vµ t×nh huèng giao tiÕp.HiÓu ®­îc ph­¬ng ch©m héi tho¹i kh«ng ph¶i lµ nh÷ng quy ®Þnh b¾t buéc trong mäi t×nh huèng giao tiÕp. V× nhiÒu lÝ do kh¸c nhau, c¸c ph­¬ng ch©m héi tho¹i cã khi kh«ng ®­îc tu©n thñ
8. THÁNG 10. Buổi 2: Ngày soạn: Ngày dạy: Tiết 1, 2: CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI A/ Môc tiªu bµi häc: - HS Cñng cè n¾m ch¾c nh÷ng kiÕn thøc ®· häc vÒ c¸c ph­¬ng ch©m héi tho¹i. - VËn dông lµm ®­îc bµi tËp trong SGK, S¸ch BT - Sö dông ®­îc trong cuéc sèng B/ ChuÈn bÞ: GV: B¶ng phô HS: «n tËp kiÕn thøc vÒ c¸c ph­¬ng ch©m héi tho¹i C/ Lªn líp 1.Tæ chøc: 2.KiÓm tra: KÕt hîp khi «n tËp 3.Bµi míi A.¤n TËp lÝ thuyÕt I. Quan hÖ gi÷a ph­¬ng ch©m héi tho¹i vµ t×nh huèng giao tiÕp. - ViÖc sö dông c¸c ph­¬ng ch©m héi tho¹i cÇn ph¶i phï hîp víi ®Æc ®iÓm víi t×nh huèng giao tiÕp (®èi t­îng, thêi gian, ®Þa ®iÓm, môc ®Ých). II .Nh÷ng tr­êng hîp kh«ng tu©n thñ ph­¬ng ch©m héi tho¹i. 1. Ng­êi nãi v« ý, vông vÒ, thiÕu v¨n ho¸ giao tiÕp. VD: Lóng bóng nh­ ngËm hét thÞ. 2. Ng­êi nãi ph¶i ­u tiªn cho mét ph­¬ng ch©m héi tho¹i hoÆc mét yªu cÇu kh¸c quan träng h¬n. VD1: + B¹n cã biÕt chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø nhÊt x¶y ra vµo n¨m nµo kh«ng? + Kho¶ng ®Çu thÕ kû XX. VD1: Ng­êi chiÕn sü kh«ng may r¬i vµo tay giÆc -> kh«ng khai b¸o. 3. Ng­êi nãi muèn g©y ®­îc sù chó ý, ®Ó ng­êi nghe hiÓu c©u nãi theo mét hµm ý nµo ®ã. VD: - Anh lµ anh, em vÉn lµ em (Xu©n DiÖu). - ChiÕn tranh lµ chiÕn tranh. - Nã lµ con bè nã c¬ mµ!
9. B. Bµi tËp Bµi 1 (Tr24 BTTN) Nèi c¸c c©u (tôc ng÷, ca dao) víi c¸c ph­¬ng ch©m héi tho¹i thÝch hîp. 1. Ai ¬i chí véi c­êi nhau PC VL NgÉm m×nh cho tá tr­íc sau h·y c­êi 2. BiÕt th× th­a thèt PC VC Kh«ng biÕt th× dùa cét mµ nghe 3. Nãi cã s¸ch, m¸ch cã chøng PC QH 4. Lóng bóng nh­ ngËm hét thÞ PC CT 5. Trèng ®¸nh xu«i, kÌn thæi ng­îc PC LS 6. Chim kh«n kªu tiÕng r¶nh rang Ng­êi kh«n nãi tiÕng dÞu dµng dÔ nghe 7. Ngùa lµ loµi thó 4 ch©n Bµi 2 (Tr25 BTTN) C¸c ph­¬ng ch©m héi tho¹i sau liªn quan ®Õn phÐp tu tõ nµo? LÊy vÝ dô? PC VC : Phãng ®¹i (thËm x­ng). PC QH : Èn dô. PC LS : Nãi gi¶m nãi tr¸nh :Cô Êy ®· ®i 3 n¨m råi. E. PC CT : Èn dô. Bµi 3 (Tr31 BTTN) §Ó kh«ng vÞ ph¹m c¸c ph­¬ng ch©m héi tho¹i cÇn ph¶i lµm g×? A. N¾m ®­îc ®Æc ®iÓm cña t×nh huèng giao tiÕp. B. HiÓu râ néi dung m×nh ®­îc nãi. C. BiÕt im lÆng khi cÇn thiÕt. D. Phèi hîp nhiÒu c¸ch nãi kh¸c nhau. Bµi 4 (Tr31 BTTN) Trong nh÷ng c©u hái sau, c©u nµo kh«ng liªn quan ®Õn ®Æc ®iÓm cña t×nh huèng
10. giao tiÕp? A. Nãi víi ai? B. Nãi khi nµo? C. Cã nªn nãi qu¸ kh«ng? D. Nãi ë ®©u? Tiết 3, 4: CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI *. Luyeän taäp: 1.Baøi taäp 1: Nhöõng caâu sau ñaõ vi phaïm phöông chaâm hoäi thoaïi naøo ? a. Boá meï mình ñeàu laø giaùo vieân daïy hoïc. b.Chuù aáy chuïp hình cho mình baèng maùy aûnh. c. Ngöïa laø loaøi thuù boán chaân Ñaùp aùn: Phöông chaâm veà löôïng 2.Baøi taäp 2: Nhöõng caâu sau ñaõ vi phaïm phöông chaâm hoäi thoaïi naøo ? Mình trông thấy một quả bí to đến nỗi cả làng mình ăn một tuần không hết. Ñaùp aùn: Phöông chaâm veà chất. 3.Bài tập 3: Viết một đoạn văn trong đó có sử dụng phương châm về lượng, về chất. 4.Bài tập 4: Viết một đoạn văn trong đó có sử dụng phương châm quan hệ, p/c cách thức. 5.Bài tập 5: GV kể truyện vui “ Ai khiến ông nghe” - Truyện liên quan đến phương châm quan hệ. - Vì: Ông khách muốn nói là ông không nghe gì trên phim - Cô cậu thanh niên nghĩ là ông khách muốn nghe chuyện riêng của họ. 6.Bài tập 6: - Rồi một ngày, ai cũng như tất cả. - Con đã lớn thì mẹ cũng thế. - Những câu trên liên quan đến phương châm cách thức Vì: Những câu nói ấy mơ hồ, không rõ nghĩa. Chữa lại: - Rồi cũng có ngày, tôi cũng như mọi người. Dù con đã lớn nhưng mẹ vẫn là mẹ của con.
11. 4. Cñng cè: GV hÖ thèng kiÕn thøc :Các phương châm hội thoại, Xưng hô trong hội thoại, cách dẫn trực tiếp, cách dẫn gián tiếp. -Lêi nãi cña ng­êi mÑ chång ®· vi ph¹m ph­¬ng ch©m héi tho¹i nµo? C¾n r¨ng mµ chÞu MÑ chång vµ con d©u nhµ kia ch¼ng may ®Òu go¸ bôa. MÑ dÆn: Sè mÑ con m×nh rñi ro, th«i th× c¾n r¨ng mµ chÞu. Kh«ng bao l©u mÑ chèng cã t­ t×nh, con d©u nh¾c l¹i, mÑ nãi: - MÑ dÆn lµ dÆn con, chø mÑ cßn r¨ng ®©u mµ c¾n. A. PC VL B. PC LS C. PC QH D. PC CT 5. H­íng dÉn vn: -Häc bµi , n¾m v÷ng nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n. -Hoµn thiÖn c¸c bµi tËp.
12. Ngày soạn: KHÁI QUÁT VĂN HỌC VIỆT NAM THỜI KỲ TRUNG ĐẠI .CHUYỆN NGƯỜI CON GÁI NAM XƯƠNG. KHÁI QUÁT VĂN HỌC VIỆT NAM THỜI KỲ TRUNG ĐẠI I. Môc tiªu cÇn ®¹t. 1. KiÕn thøc: - Hs hiÓu ®­îc : Khái niệm về văn học trung đại. Vị trí, vai trò của văn học trung đại. Nội dung văn học trung đại.Tìm hiểu truyện chuyện người con gái Nam Xương 2. Kü n¨ng: Hs cã kü n¨ng c¶m nhËn truyÖn th¬ n«m trung ®¹i, cã kü n¨ng ph©n tÝch nh©n vËt. 3. Th¸i ®é: Hs cã th¸i ®é tr©n träng ngîi ca ng­êi phô n÷, th«ng c¶m víi nh÷ng nçi ®au mµ hä ph¶i g¸nh chÞu, ®ång thêi cã th¸i ®é phª ph¸n, tè c¸o nh÷ng bÊt c«ng trong x· héi pk x­a. II. ChuÈn bÞ. GV : Nghiªn cøu tµi liÖu, so¹n gi¸o ¸n Trß : §äc kü t¸c phÈm, t×m hiÓu t¸c gi¶ vµ nh÷ng gi¸ trÞ néi dung nghÖ thuËt cña TPVH trung ®¹i. III. Phương pháp : Thuyết trình ,vấn đáp ,gợi tìm VI Lªn líp 1.æn định tổ chøc: 2.KiÓm tra: KÕt hîp khi «n tËp 3.Bµi míi I/ Tóm tắt kiến thức cơ bản. 1. Khái niệm về văn học trung đại. Văn học trung đại là một cách gọi tên mang tính qui ước, đó là một giai đoạn mà văn học hình thành và phát triển trong khuôn khổ của nhà nước phong kiến Việt Nam(Văn học thời phong kiến, văn học cổ) được xác định từ thế kỷ X (dấu mốc cho sự ra đời của nhà nước phong kiến Việt Nam đầu tiên) đến hết thế kỷ XIX. 2. Vị trí, vai trò của văn học trung đại. - Có vai trò, vị trí rất quan trọng bởi đây là mốc đầu tiên, chặng đường đầu tiên của văn học. - Nội dung tư tưởng của văn học trung đại có tính chất bao trùm lên nền văn học dân tộc. 3. Các giai đoạn của văn học trung đại. Được chia làm 3 giai đoạn: + Từ thế kỷ X > thế kỷ XV. + Từ thế kỷ XVI > nửa đầu thế kỷ XVIII
13. + Từ nửa cuối thế kỷ XVIII đến hết thế kỷ XIX. 4. Nội dung văn học trung đại. - Phản ánh khí phách hào hùng, lòng tự hào, tự tôn dân tộc - Phản ánh lòng yêu nước, lòng căm thù giặc, đòi quyền sống quyền làm người - Tố cáo chế độ phong kiến II Luyện tập :/Các dạng đề. 1. Dạng đề từ 2- 3 điểm. Đề 1: Nêu vai trò vị trí của văn học trung đại trong nền văn học Việt Nam. * Gợi ý: - Văn học trung đại có vai trò vị trí rất quan trọng bởi đây là mốc đầu tiên, chặng đường đầu tiên của văn học. Về sau này các đặc tính của văn học hiện đại đều bắt nguồn từ văn học trung đại - Nội dung tư tưởng của văn học trung đại có tính chất bao trùm nên nền văn học dân tộc như phản ánh lòng yêu nước, lòng căm thù giặc, đòi quyền sống quyền làm người Sau này văn học hiện đại đều phản ánh rất sâu sắc những nôi dung trên, tuy nhiên do tư duy của hai thời kỳ khác nhau, nhu cầu phản ánh khác nhau nên phương thức biểu đạt cũng khác nhau. 2. Dạng đề từ 5- 7 điểm. Đề 2: Văn học trung đại có mấy giai đoạn? Kể tên tác phẩm tiêu biểu cho từng giai đoạn qua đó đưa ra nhận xét về sự phát triển của từng giai đoạn văn học. *Gợi ý: Văn học trung đại có 3 giai đoạn: a. Giai đoạn 1: Từ thế kỷ X > thế kỷ XV. - Tác phẩm tiêu biểu: Nam Quốc Sơn Hà, Chiếu dời đô, Hịch tướng sĩ, Bình ngô đại cáo.- Văn học thời kỳ này phần lớn hướng về tư tưởng trung quân ái quốc, phục vụ cho các cuộc kháng nhiến và xây dựng đất nước vì vậy mang đậm tình yêu nước, khí phách hào hùng và lòng tự hào dân tộc. b. Giai đoạn 2: Từ thế kỷ XVI > nửa đầu thế kỷ XVIII - Tác phẩm tiêu biểu: Truyền kỳ mạn lục( Nguyễn Dữ), Luận pháp học ( Nguyễn Thiếp) - Các tác phẩm vẫn chịu ảnh hưởng của văn học Trung Quốc, tuy chưa có lối đi riêng nhưng cũng đã đề cao được ý thức dân tộc, bắt đầu ca ngợi cuộc sống, đạo lý con người. c. Giai đoạn 3: Từ nửa cuối thế kỷ XVIII đến hết thế kỷ XIX. - Tác phẩm tiêu biểu:Truyện Kiều(Nguyễn Du), Lục Vân Tiên( Nguyễn Đình Chiểu), thơ Hồ Xuân Hương - VH phát triển mạnh mẽ, có nhiều sự chuyển bến lớn nhằm thoát ra khỏi sự ảnh hưởng của văn họcTrung Quốc tạo nên đặc trưng riêng của văn học dân tộc. Hầu hết các tác phẩm thời kỳ này được viết bằng chữ Nôm và phong phú hơn về thể loại.
14. III. Bài tập về nhà. 1. Dạng đề từ 2-3 điểm. Đề 1: Hệ thống các tác phẩm văn học trung đại đã được học trong chương trình Ngữ văn 9 (tập một) theo mẫu sau: STT Tác phẩm Tác giả Nội dung chính Nghệ thuật Gợi ý: HS dựa vào SGK và những kiến thức đã học để làm bài tập này. 2. Dạng đề từ 5-7 điểm. Đề 2: Nêu nội dung chính của văn học trung đại. *Gợi ý: -VHTĐ được hình thành và phát triển trong khuôn khổ của nhà nước phong kiến vì vậy chịu sự chi phối lớn của đạo Nho với những Tam cương, Ngũ thường nên giai đoạn đầu nội dung văn học đã hoàn toàn thủ tiêu cái tôi cá nhân, đòi hỏi bổn phận trách nhiệm của con người, đặc biệt là bổn phận của người đàn ông đối với “ Quân- Sư -Phụ” đồng thời phải quên đi bản thân. - Sang đến giai đoạn 2 nội dung văn học vẫn đề cao chuẩn mực của Tam cương, Ngũ thường song đã bắt đầu phản ánh cuộc sống đời thường, đề cao cái “tôi” - Giai đoạn 3 nội dung văn học đã phát huy và phản ánh cùng một lúc nhiều đề tài khác nhau: + Các biến cố lịch sử xã hội. +Tố cáo vạch trần bộ mặt thối nát của chế độ phong kiến. +Phản ánh số phận con người, đặc biệt là thân phận của người phụ nữ trong xã hội phong kiến. + Bày tỏ kín đáo tâm sự yêu nước, đề cao đạo lý làm người, ca ngợi cuộc sống Ôn tập CHUYỆN NGƯỜI CON GÁI NAM XƯƠNG (TrÝch TruyÒn k× m¹n lôc - NguyÔn D÷) A. TÓM TẮT KIẾN THỨC CƠ BẢN 1. Tác giả: - Nguyễn Dữ sống ở thế kỷ XVI, giai đoạn chế độ xã hội phong kiến đang từ đỉnh cao của sự phát triển, bắt đầu rơi vào tình trạng suy yếu. - Nguyễn Dữ chỉ làm quan một năm rồi về ở ẩn, giữ cách sống thanh cao đến trọn đời, dù vậy qua tác phẩm, ông vẫn tỏ ra quan tâm đến xã hội và con người. 2. Tác phẩm:
15. Vị trí đoạn trích: "Chuyện người con gái Nam Xương" là truyện thứ 16 trong số 20 truyện của Truyền kỳ mạn lục. a. Nội dung: - Chuyện kể về cuộc đời và cái chết thương tâm của Vũ Nương. - Chuyện thể hiện niềm cảm thương đối với số phận oan nghiệt của người phụ nữ Việt Nam dưới chế độ phong kiến, đồng thời khẳng định vẻ đẹp truyền thống của họ. b. Nghệ thuật: - Nghệ thuật dựng truyện. - Miêu tả nhận vật. - Sử dụng yếu tố tự sự kết hợp với trữ tình. c. Chủ đề. - Số phận oan nghiệt của người phụ nữ có nhan sắc, đức hạnh dưới chế độ phong kiến. B. Luyện tập :CÁC DẠNG ĐỀ: 1. Dạng đề 2 hoặc 3 điểm Đề 1: Ý nghĩa của các yếu tố kỳ ảo trong "Chuyện người con gái Nam Xương". Gợi ý: a. Mở đoạn: - Giới thiệu khái quát về đoạn trích. b. Thân đoạn: - Các yếu tố kỳ ảo trong truyện: + Phan Lang nằm mộng rồi thả rùa. + Phan Lang gặp nạn, lạc vào động rùa, gặp Linh Phi, được cứu giúp, gặp lại Vũ Nương, được xứ giả của Linh Phi rẽ đường nước đưa về dương thế. + Vũ Nương hiện về trong lễ giải oan trên bến Hoàng Giang giữa lung linh, huyền ảo rồi lại biến đi mất. - Ý nghĩa của các chi tiết kỳ ảo. + Làm hoàn chỉnh thêm nét đẹp vốn có của nhân vật Vũ Nương: Nặng tình, nặng nghĩa, quan tâm đến chồng con, phần mộ tổ tiên, khao khát được phục hồi danh dự. + Tạo nên một kết thúc phần nào có hậu cho câu chuyện. + Thể hiện ước mơ về lẽ công bằng ở đời của nhân dân ta. c. Kết đoạn: - Khẳng định ý nghĩa của yếu tố kỳ ảo đối với truyện. 2. Dạng đề 5 hoặc 7 điểm Đề 1 : Cảm nhận của em về văn bản "Chuyện người con gái Nam Xương" của Nguyễn Dữ. *Gợi ý a. Mở bài
16. - Giới thiệu khái quát về tác giả, tác phẩm. - Nêu giá trị nhân đạo, hiện thực và nghệ thuật đặc sắc của truyện. b. Thân bài: 1. Giá trị hiện thực: - Tố cáo xã hội phong kiến bất công, thối nát + Chàng Trương đang sống bên gia đình hạnh phúc phải đi lính. + Mẹ già nhớ thương, sầu não, lâm bệnh qua đời. + Người vợ phải gánh vác công việc gia đình. - Người phụ nữ là nạn nhân của lễ giáo phong kiến bất công. + Vũ Thị Thiết là một người thuỷ chung, yêu thương chồng con, có hiếu với mẹ + Trương Sinh là người đa nghi, hồ đồ, độc đoán -> đẩy Vũ Nương đến cái chết thảm thương. + Hiểu ra sự thật Trương Sinh ân hận thì đã muộn. 2. Giá trị nhân đạo - Đề cao, ca ngợi phẩm hạnh cao quý của người phụ nữ qua hình ảnh Vũ Nương. + Đảm đang: Thay chồng gánh vác việc nhà + Hiếu thảo, tôn kính mẹ chồng + Chung thuỷ: Một lòng, một dạ chờ chồng 3. Giá trị nghệ thuật: - Ngôn ngữ, nhân vật. - Kịch tính trong truyện bất ngờ. - Yếu tố hoang đường kỳ ảo. c. Kết bài: - Khẳng định lại giá trị nội dung của truyện. - Truyện là bài học nhân sinh sâu sắc về hạnh phúc gia đình. C. BÀI TẬP VỀ NHÀ: . Dạng đề 5 hoặc 7 điểm Đề 1: Cảm nhận của em về nhân vật Vũ Nương trong tác phẩm "Chuyện người con gái Nam Xương" của Nguyễn Dữ. * Gợi ý: a. Mở bài: - Giới thiệu khái quát về tác giả, tác phẩm. - Vẻ đẹp, đức hạnh và số phận của Vũ Nương. b. Thân bài: - Vũ Nương là người phụ nữ đẹp. - Phẩm hạnh của Vũ Nương: + Thuỷ chung, yêu thương chồng (khi xa chồng )
17. + Mẹ hiền (một mình nuôi con nhỏ ) + Dâu thảo (tận tình chăm sóc mẹ già lúc yếu đau, lo thuốc thang ) - Những nguyên nhân dẫn đến bi kịch của Vũ Nương. + Cuộc hôn nhân bất bình đẳng. + Tính cách và cách cư sử hồ đồ, độc đoán của Trương Sinh. + Tình huống bất ngờ (lời của đứa trẻ thơ ) - Kết cục của bi kịch là cái chết oan nghiệt của Vũ Nương. - Ý nghĩa của bi kịch: Tố cáo xã hội phong kiến. - Giá trị nhân đạo của tác phẩm. b. Kết bài:- Khẳng định lại giá trị nội dung, nghệ thuật của tác phẩm. 4. Cñng cè: GV hÖ thèng kiÕn thøc . 5. H­íng dÉn tự học: -Häc bµi , n¾m v÷ng nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n. -Hoµn thiÖn c¸c bµi tËp. n¾m v÷ng gi¸ trÞ néi dung vµ nghÖ thuËt t¸c phÈm Rút kinh nghiệm :
18. Ôn tập Ngày soạn: NGUYỄN DU VÀ TRUYỆN KIỀU I. Môc tiªu cÇn ®¹t. 1. KiÕn thøc: - Hs hiÓu ®­îc tiÓu sö, cuéc ®êi vµ th©n thÕ sù nghiÖp cña t¸c gi¶ NguyÔn Du.Tóm tắt tác phẩm Truyện Kiều.Gi¸ trÞ cña t¸c phÈm TruyÖn KiÒu - Hs c¶m nhËn ®­îc nh÷ng phÈm chÊt cña ng­êi phô n÷ ViÖt Nam vµ sè ph©n cña hä qua nh©n vËt Thuý KiÒu. 2. Kü n¨ng: Hs cã kü n¨ng c¶m nhËn truyÖn th¬ n«m trung ®¹i. 3. Th¸i ®é: Hs cã th¸i ®é tr©n träng ngîi ca ng­êi phô n÷, th«ng c¶m víi nh÷ng nçi ®au mµ hä ph¶i g¸nh chÞu, ®ång thêi cã th¸i ®é phª ph¸n, tè c¸o nh÷ng bÊt c«ng trong x· héi pk x­a. II. ChuÈn bÞ. GV : Nghiªn cøu tµi liÖu, so¹n gi¸o ¸n Trß : §äc kü t¸c phÈm, t×m hiÓu t¸c gi¶ vµ nh÷ng gi¸ trÞ néi dung nghÖ thuËt cña TPVH trung ®¹i. II. ChuÈn bÞ. GV : Nghiªn cøu tµi liÖu, so¹n gi¸o ¸n Trß : §äc kü t¸c phÈm, t×m hiÓu t¸c gi¶ vµ nh÷ng gi¸ trÞ néi dung nghÖ thuËt cña TPVH trung ®¹i. III . Phương pháp : Vấn đáp , thuyết trình ,động não VI . TiÕn tr×nh lªn líp. 1. æn ®Þnh tæ chøc: 2.KiÓm tra: KÕt hîp khi «n tËp 3.Bµi míi A. TÓM TẮT KIẾN THỨC CƠ BẢN: Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß Néi dung
19. T¸c phÈm TruyÖn KiÒu. I. TruyÖn KiÒu- NguyÔn Du Ho¹t ®éng 1: T×m hiÓu vÒ t¸c gi¶. 1. T¸c gi¶ NguyÔn Du. ? Em h·y giíi thiÖu nh÷ng nÐt chÝnh vÒ tiÓu sö, cuéc ®êi cña t¸c gi¶ NguyÔn Du. - ND sinh tr­ëng trong mét - Hs: - ND sinh tr­ëng trong mét gia ®×nh ®¹i gia ®×nh ®¹i quý téc, quý téc, nhiÒu ®êi lµm quan d­íi triÒu nhiÒu ®êi lµm quan d­íi triÒu Lª. Lª. - NguyÔn Du cã n¨ng khiÕu v¨n häc bÈm sinh, - NguyÔn Du cã n¨ng khiÕu th«ng minh, ham häc l¹i ®­îc hun ®óc tõ mét v¨n häc bÈm sinh, th«ng gia ®×nh minh, ham häc l¹i ®­îc hun cã truyÒn thèng hiÕu häc. ®óc tõ mét gia ®×nh cã - Tuy xuÊt th©n trong mét gia ®×nh ®¹i quý truyÒn thèng hiÕu häc. téc phong kiÕn nh­ng vÒ sau gia ®×nh sa sót (do sù sôp ®æ cña triÒu Lª). B¶n th©n ND må c«i - Tuy xuÊt th©n trong mét gia sím: n¨m 11 tuæi cha mÊt, 13 tuæi mÑ còng qua ®×nh ®¹i quý téc phong kiÕn ®êi, anh chÞ em li t¸n mçi ng­êi mét n¬i. nh­ng vÒ sau gia ®×nh sa sót - Suèt 10 n¨m trêi sèng phiªu b¹t tr«i næi (do sù sôp ®æ cña triÒu Lª). kh«ng n¬i ®©u lµ bÐn rÔ. B¶n th©n ND må c«i sím: - ¤ng lu«n buån rÇu tr­íc sù diÖt vong n¨m 11 tuæi cha mÊt, 13 tuæi cña v­¬ng triÒu Lª. Cuèi cïng vÒ quª ë d­íi mÑ còng qua ®êi, anh chÞ em ch©n nói Hång LÜnh «ng thÝch ®i s¨n, ®i c©u li t¸n mçi ng­êi mét n¬i. uèng r­îu, lµm th¬, ®i nghe h¸t ph­êng v¶i. - 1802 NguyÔn ¸nh lËp ra nhµ NguyÔn: - Suèt 10 n¨m trêi sèng phiªu NguyÔn Du ®­îc mêi ra lµm quan. b¹t tr«i næi kh«ng n¬i ®©u lµ Gv: N¨m 1813 ®­îc lµm tr­ëng ph¸i ®oµn ®i bÐn rÔ. tuÕ cèng nhµ Thanh lóc vÒ ®­îc th¨ng chøc Tham chi bé lÔ vµ gi÷ chøc ®ã cho ®Õn 1820 ®­îc lÖnh ®i xø lÇn n÷a nh­ng ch­a kÞp ®i th× bÞ bÖnh qua ®êi. 10-8 «ng m¾c bÖnh vµ qua ®êi. ND lµ mét ®¹i thi hµo vÜ ®¹i cña d©n téc. Danh nh©n v¨n ho¸ thÕ giíi, «ng cã nhiÒu t¸c phÈm ®Æc s¾c. ? Cuéc ®êi vµ thêi ®¹i NguyÔn Du cã ¶nh h­ëng ntn ®Õn sù nghiÖp s¸ng t¸c cña «ng. Ho¹t ®éng 2: Sù nghiÖp s¸ng t¸c cña NguyÔn 2. Sù nghiÖp s¸ng t¸c cña Du NguyÔn Du ? Sù nghiÖp s¸ng t¸c cña NguyÔn Du - Hs: + T¸c phÈm ch÷ H¸n: Thanh Hiªn thi tËp, Nam trung t¹p ng©m, B¾c hµnh t¹p lôc (243 bµi). + T¸c phÈm ch÷ N«m: V¨n tÕ thËp lo¹i chóng sinh, TruyÖn KiÒu. 1. Nguồn gốc: 3. T¸c phÈm TruyÖn KiÒu.
20. - Dựa theo cốt truyện Kim Vân Kiều truyện của Thanh Tâm Tài Nhân (Trung quốc) nhưng phần sáng tạo của Nguyễn Du là rất lớn. + GÆp gì vµ ®Ýnh ­íc. - Lúc đầu có tên: “Đoạn trường Tân Thanh”, sau đổi thành “Truyện Kiều”. + Gia biÕn vµ l­u l¹c Kết luận: Là tác phẩm văn xuôi viết bằng chữ Nôm. + §oµn tô. + Tước bỏ yếu tố dung tục, giữ lại cốt truyện và nhân vật. + Sáng tạo về nghệ thuật: Nghệ thuật tự sự, kể chuyện bằng thơ. + Nghệ thuật xây dựng nhân vật đặc sắc. . + Tả cảnh thiên nhiên. * Thời điểm sáng tác: - Viết vào đầu thế kỷ XIX (1805-1809) - Gồm 3254 câu thơ lục bát. - Xuất bản 23 lần bằng chữ Nôm, gần 80 lần bằng chữ quốc ngữ. - Bản Nôm đầu tiên do Phạm Quý Thích khắc trên ván, in ở Hà Nội. - Năm 1871 bản cổ nhất còn được lưu trữ tại thư viện Trường Sinh ngữ Đông - Pháp. - Dịch ra 20 thứ tiếng, xuất bản ở 19 nước trên toàn thế giới. - Năm 1965: kỷ niệm 200 năm ngày sinh Nguyễn Du, Truyện Kiều được xuất bản bằng chữ Tiệp, Nhật, Liên Xô, Trung Quốc, Đức, Ba Lan, Hunggari, Rumani, CuBa, Anbani, Bungari, Campuchia, Miến Điện, Ý, Angieri, Ả rập, * Đại ý: 2. Tóm tắt tác phẩm: Truyện Kiều là một bức tranh hiện thực về một Phần 1: xã hội bất công, tàn bạo; là tiếng nói thương + Gặp gỡ và đính ước cảm trước số phận bi kịch của con người, tiếng + Gia thế - tài sản nói lên án những thế lực xấu xa và khẳng định + Gặp gỡ Kim Trọng tài năng, phẩm chất, thể hiện khát vọng chân + Đính ước thề nguyền. chính của con người. Phần 2: Ho¹t ®éng 3: Tãm t¾t TruyÖn KiÒu. + Gia biến lưu lạc ? Em h·y giíi thiÖu nh÷ng nÐt chÝnh vÒ TPTK + Bán mình cứu cha - Hs: + ThÓ lo¹i: TruyÖn th¬ n«m gåm 3254 c©u + Vào tay họ Mã th¬ lôc b¸t. + Mắc mưu Sở Khanh, vào
21. + LÊy cèt truyÖn tõ TP:"Kim V©n KiÒu lầu xanh lần 1 TruyÖn" cña TTTN- TQ ®Ó s¸ng t¸c ra + Gặp gỡ làm vợ Thúc Sinh TK(§TTT). bị Hoạn Thư đầy đoạ ? Em h·y tãm t¾t néi dung t¸c phÈm Truyªn + Vào lầu xanh lần 2, gặp gỡ KiÒu. Từ Hải - Hs: Tãm t¾t theo bè côc cña t¸c phÈm: + Mắc lừa Hồ Tôn Hiến + GÆp gì vµ ®Ýnh ­íc. +Nương nhờ cửa Phật. + Gia biÕn vµ l­u l¹c Phần 3: + §oµn tô. Đoàn tụ gia đình, gặp lại * Ho¹t ®éng II: Gi¸ trÞ cña TruyÖn KiÒu. người xưa. Ho¹t ®éng 1: NghÖ thuËt. ? Em h·y kh¸i qu¸t l¹i nh÷ng gi¸ trÞ vÒ nghÖ thuËt cña t¸c phÈm TruyÖn KiÒu. - Hs: + T¸c phÈm lµ sù kÕt tinh thµnh tùu nghÖ II. Gi¸ trÞ cña t¸c phÈm thuËt v¨n häc d©n téc trªn c¸c ph­¬ng diÖn: TruyÖn KiÒu Ng«n ng÷, thÓ lo¹i. + NghÖ thuËt ng«n tõ cã b­íc ph¸t triÓn v­ît bËc: DÉn chuyÖn, miªu t¶ hiªn nhiªn, kh¾c ho¹ tÝnh c¸ch vµ miªu t¶ t©m lÝ. Gv:T¸c phÈm ®­îc dÞch ra nhiÒu thø tiÕng vµ ®­îc giíi thiÖu ë nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi Ho¹t ®éng 2: Néi dung. ? Gi¸ trÞ hiÖn thùc cña t¸c phÈm TruyÖn KiÒu ®­îc thÓ hiÖn nh­ thÕ nµo. - Hs: Tp lµ bøc tranh hiÖn thùc vÒ mét XH bÊt c«ng tµn b¹o. 1. Gi¸ trÞ ngÖ thuËt ? Sù bÊt c«ng thèi n¸t cña XHPK ®­îc ND t¸i T¸c phÈm lµ sù kÕt tinh hiÖn víi nh÷ng bé mÆt nµo. thµnh tùu nghÖ thuËt v¨n häc - Hs: Tr¶ lêi, Gv kh¸i qu¸t l¹i. d©n téc trªn c¸c ph­¬ng diÖn: + Tè c¸o XHPK thèi n¸t víi nh÷ng kÎ bÊt tµi: Ng«n ng÷, thÓ lo¹i. H.T.HiÕn. + Nh÷ng kÓ ®Çu tr©u mÆt ngùa, bu«n thÞt b¸n 2. Gi¸ trÞ néi dung ng­êi, lµm giµu trªn th©n x¸c ng­êi phô n÷: Tó - Gi¸ trÞ hiÖn thùc. Bµ, MGS Tp lµ bøc tranh hiÖn thùc vÒ + Nh÷ng kÎ m­u m« s¶o quyÖt, nham hiÓm: mét XH bÊt c«ng tµn b¹o: Ho¹n Th­. Quan l¹i bÊt tµi, XH ®ång ? Gi¸ trÞ nh©n ®¹o cña t¸c phÈm lµ g× tiÒn - Hs: TP lµ tiÕng nãi kh¼ng ®Þnh, ®Ò cao tµi n¨ng - Gi¸ trÞ nh©n ®¹o: §Ò cao tµi nh©n phÈm vµ nh÷ng kh¸ väng ch©n chÝnh cña n¨ng nh©n phÈm vµ nh÷ng con ng­êi: QuyÒn sèng, tù do, t×nh yªu, h¹nh kh¸ väng ch©n chÝnh cña con phóc ng­êi: QuyÒn sèng, tù do, t×nh yªu, h¹nh phóc
22. B. CÁC DẠNG ĐỀ: 1. Dạng đề 2 hoặc 3 điểm: Đề 1: Tóm tắt ngắn gọn tác phẩm Truyện Kiều trong 20 dòng. * Gợi ý:Tóm tắt truyện. Phần 1. Gặp gỡ và đính ước - Chị em Thúy Kiều đi chơi xuân, Kiều gặp Kim Trọng ( bạn Vương Quan ) quyến luyến. - Kim Trọng tìm cách dọn đến ở gần nhà, bắt được cành thoa rơi, trò chuyện cùng Thuý Kiều, Kiều- Kim ước hẹn nguyền thề. Phần 2. Gia biến và lưu lạc - Kim về hộ tang chú, gia đình Kiều gặp nạn. Kiều bán mình chuộc cha. - Gặp Thúc Sinh, Chuộc khỏi lầu xanh . Bị vợ cả Hoạn Thư đánh ghen, bắt Kiều về hành hạ trước mặt Thúc Sinh. - Kiều xin ra ở Quan Âm Các, Thúc Sinh đến thăm, bị Hoạn Thư bắt, Kiều sợ bỏ trốn ẩn náu ở chùa Giác Duyên. Kiều rơi vào tay Bạc Bà, rồi lại rơi vào lầu xanh lần hai. - Kiều gặp Từ Hải, được chuộc khỏi lầu xanh. Kiều báo ân báo oán. Bị mắc lừa HồTôn Hiến. Từ Hải chết. Kiều bị gán cho viên Thổ quan. Kiều nhảy xuống dòng Tiền Đường tự vẫn. Sư bà Giác Duyên cứu thoát về tu ở chùa. Phần 3. Đoàn tụ - Sau khi hộ tang trở về được gả Thúy Vân, Kim vẫn khôn nguôi nhớ Kiều, tìm kiếm Kiều. Kim lập đàn lễ, gặp Kiều, gia đình sum họp. Kiều không muốn nối lại duyên xưa. Chỉ coi nhau là bạn. Đề 2: Nêu giá trị nội dung và nghệ thuật Tác phẩm Truyện Kiều - Nguyễn Du. * Gợi ý: 1. Nội dung: - Giá trị nhân đạo: Đề cao tự do, ước mơ đẹp về tình yêu; khát vọng công lí, khát vọng về quyền sống Ca ngợi phẩm chất con người (Kiều: Đẹp, tài, trí, hiếu thảo, trung hậu, vị tha) - Giá trị hiện thực: Bức tranh hiện thực về một xã hội bất công. Tiếng nói lên án, tố cáo các thế lực tàn bạo chà đạp lên quyền sống của con người. 2. Nghệ thuật: - Truyện Kiều là sự kết tinh tthành tựu nghệ thuật văn học dân tộc trên các phương diện ngôn ngữ thể loại (Văn học dân tộc; thể thơ lục bát; nghệ thuật tự sự ; Nghệ thuật miêu tả thiên nhiên ; khắc hoạ tính cách , tâm lý con người). 2. Dạng đề 5 hoặc 7 điểm: Đề 1: Giới thiệu những nét cơ bản về tác giả Nguyễn Du.
23. * Gợi ý: 1. Bản thân. - Sinh 3.1.1766 (Năm Ất Dậu niên hiệu Cảnh Hưng) Mất 16.9.1820. Tên chữ Tố Như hiệu Thanh Hiên. - Quê Tiên Điền, Nghi Xuân , Trấn Nghệ An. 10 tuổi mồ côi mẹ. - Là một trong năm người nổi tiếng đương thời. 2. Gia đình. - Đại quý tộc, nhiều đời làm quan và có truyền thống khoa bảng. Có thế lực bậc nhất lúc bấy giờ. - Cha là Nguyễn Nghiễm - nhà văn - nhà nghiên cứu sử học- nhà thơ và từng làm tể tướng. - Mẹ là Trần Thị Tần xuất thân dòng dõi bình dân, người xứ Kinh Bắc, là vợ thứ ba và ít hơn chồng 32 tuổi. -Thuở niên thiếu Nguyễn Du chịu nhiều ảnh hưởng của mẹ. 3. Thời đại. - Cuối Lê đầu Nguyễn - thời kì phong kiến Việt Nam suy tàn , giai cấp thống trị thối nát, đời sống xã hội đen tối, nhân dân nổi dậy khởi nghĩa. Khởi nghĩa Tây Sơn. 4. Cuộc đời. - Từng làm quan cho nhà Lê, chống lại Tây Sơn nhưng thất bại, định trốn vào Nam theo Nguyễn Ánh nhưng không thành, bị bắt rồi được thả. - Sống lưu lạc ở miền Bắc, về quê ở ẩn, nếm trải cay đắng - Năm 1802 làm quan cho triều Nguyễn, tài giỏi được cử đi xứ sang Trung Quốc hai lần. 5. Sự nghiệp thơ văn. - Ông để lại một di sản văn hóa lớn cho dân tộc: + Thơ chữ Hán: Thanh Hiên Thi Tập, Bắc hành tạp lục, Nam Trung tạp ngâm. + Thơ chữ Nôm: Đoạn Trường Tân Thanh (Truyện Kiều),Văn chiêu hồn,Văn tế sống hai cô gái trường lưu. 6. Tư tưởng tình cảm - Đối với những kẻ thuộc tầng lớp trên, tướng lĩnh hay quan lại cao cấp Nguyễn Du vạch trần tội ác của chúng. - Đối với những con người bất hạnh ông dành hết tình thương đặc biệt là phụ nữ và trẻ em. * Tóm lại: - Sợi chỉ đỏ xuyên suốt toàn bộ tác phẩm của Nguyễn Du từ chữ Hán đến truyện Kiều, văn chiêu hồn đều sáng ngời Chủ nghĩa nhân đạo. Mặc dù sinh ra trong gia đình quý tộc, Nguyễn Du lăn lộn nhiều trong cuộc sống, yêu thương quần chúng, lắng nghe tâm hồn, nguyện vọng của quần chúng nên ông ý thức được những vấn đề trọng đại của cuộc đời.Với tài năng nghệ thuật tuyệt vời ông đã làm cho vấn đề trọng đại càng trở nên bức thiết hơn, da diết hơn, nóng bỏng hơn.Thơ Nguyễn Du dù chữ
24. Hán hay Nôm đều đạt tới trình độ điêu luyện. Riêng truyện Kiều là một công hiến to lớn của ông đối với sự phát triển của văn học dân tộc. - Nguyễn Du - đại thi hào dân tộc- người đặt nền móng cho ngôn ngữ văn học dân tộc- một danh nhân văn hóa thế giới. - Thơ Nguyễn Du là niềm tự hào dân tộc – Niềm tự hào của văn học Việt Nam. - Tố Hữu ca ngợi: Tiếng thơ ai động đất trời Nghe như non nước vọng lời ngàn thu Nghìn năm sau nhớ Nguyễn Du Tiếng thương như tiếng mẹ ru những ngày.” 4. Cñng cè: GV hÖ thèng kiÕn thøc . 5. H­íng dÉn tự học: -Häc bµi , n¾m v÷ng nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n. -Hoµn thiÖn c¸c bµi tËp. n¾m v÷ng gi¸ trÞ néi dung vµ nghÖ thuËt t¸c phÈm TruyÖn KiÒu Rút kinh nghiệm :
25. ÔN tập Ngày soạn: NGUYỄN DU VÀ TRUYỆN KIỀU I. Môc tiªu cÇn ®¹t. 1. KiÕn thøc: - Hs n¾m ®­îc gi¸ trÞ néi dung vµ nghÖ thuËt cña TPTK qua c¸c ®o¹n trÝch trong sgk. - Hs c¶m nhËn ®­îc nh÷ng phÈm chÊt cña ng­êi phô n÷ ViÖt Nam vµ sè ph©n cña hä qua nh©n vËt Thuý KiÒu. 2. Kü n¨ng: Hs cã kü n¨ng c¶m nhËn truyÖn th¬ n«m trung ®¹i, cã kü n¨ng ph©n tÝch nh©n vËt. 3. Th¸i ®é: Hs cã th¸i ®é tr©n träng ngîi ca ng­êi phô n÷, th«ng c¶m víi nh÷ng nçi ®au mµ hä ph¶i g¸nh chÞu, ®ång thêi cã th¸i ®é phª ph¸n, tè c¸o nh÷ng bÊt c«ng trong x· héi pk x­a. II. ChuÈn bÞ. GV : Nghiªn cøu tµi liÖu, so¹n gi¸o ¸n Trß : §äc kü t¸c phÈm, t×m hiÓu t¸c gi¶ vµ nh÷ng gi¸ trÞ néi dung nghÖ thuËt cña TPVH trung ®¹i. III . Phương pháp : Vấn đáp , thuyết trình VI . TiÕn tr×nh lªn líp. 1. æn ®Þnh tæ chøc: 2. KiÓm tra.bµi cò: KiÓm tra viÖc chuÈn bÞ bµi ë nhµ cña häc sinh. 3. Bµi míi: TIẾT 1,2: Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß Néi dung * Ho¹t ®éng I: V¨n b¶n: ChÞ em Thuý KiÒu I. V¨n b¶n: ChÞ em Thuý ? Nªu vÞ trÝ xuÊt xø cña ®o¹n trÝch trong Tp KiÒu. TruyÖn KiÒu. - Hs: Nªu, Gv nhËn xÐt bæ sung chèt kiÕn thøc. ? H·y cho biÕt ®¹i ý cña ®o¹n trÝch ChÞ em Thuý KiÒu. - Hs: VÎ ®Ñp cña Thuý V©n, tµi s¾c cña Thuý KiÒu. Gv: Sau 4 c©u th¬ miªu t¶ vÓ ®Ñp chung cña ChÞ em Thuý KiÒu, NguyÔn Du ®· miªu t¶ cô thÓ tõng vÎ ®Ñp cña mçi ng­êi. Tr­íc hÕt lµ vÓ ®Ñp cña Thuý V©n. Ho¹t ®éng 1: VÎ ®Ñp cña Thuý V©n. 1. Ch©n dung Thuý V©n. ? VÎ dÑp cña Thuý v©n ®­îc miªu t¶ qua c¸c tõ ng÷, h×nh ¶nh nµo.
26. - Tõ ng÷: Trang träng, thua, nh­êng. - H×nh ¶nh: Khu«n tr¨ng. nÐt ngµi, hoa c­êi, ngäc thèt ? Em cã nhËn xÐt g× vÒ bót ph¸p miªu t¶ cña ND qua ®o¹n th¬ trªn. - Thuý V©n mang mét vÎ ®Ñp - Tõ ng÷ gîi t¶, bót ph¸p ­íc lÖ cè ®iÓn. trßn ®Çy ªm ¸i.- mét vÎ ®Ñp ? Em cã c¶m nhËn ntn vÒ vÎ ®Ñp cña Thuý V©n trung thùc phóc hËu võa quÝ qua ngßi bót miªu t¶ cña NguyÔn Du. ph¸i. - Thuý V©n mang mét vÎ ®Ñp trßn ®Çy ªm ¸i.- mét vÎ ®Ñp trung thùc phóc hËu võa quÝ ph¸i. Gv: VÎ ®Ñp cña Thuý V©n t¹o ra sù phï hîp ªm ®Òm víi thiªn nhiªn, ®­îc thiªn nhiªn nh­êng nhÞn. Nhµ th¬ ND nh­ muèn dù ®o¸n vÒ mét cuéc ®êi b×nh lÆng, su«n sÎ cña Thuý v©n. Ho¹t ®éng 2: VÎ ®Ñp cña KiÒu. 2. Ch©n dung cña KiÒu. ? Theo thø tù khi giíi thiªu c¸c hµnh viªn rong mé gia ®×nh th× th­êng giíi thiÖu chÞ tr­íc em sau. T¹i sao ND l¹i giíi thiÖu em tr­íc chÞ sau. - Hs: Th¶o luËn tr¶ lêi, Gv nhËn xet bæ sung ch«t kiÕn thøc. Gv: vÉn b»ng bót ph¸p ­íc lÖ, h×nh ¶nh Èn dô, tõ ng÷ gîi t¶, NguyÔn Du ®· lµm næi bËt ®­îc - Thuý KiÒu lµ mét ng­êi phô ch©n dung Thuý KiÒu c¶ vÒ tµi lÉn s¾c. n÷ tuyÖt s¾c giai nh©n- mét vÎ ? Em c¶m nhËn nh­ thÕ nµo vÒ nhan s¾c Thuý ®Ñp nghiªng n­íc nghiªng KiÒu. thµnh. - Hs: Mét ng­êi phô n÷ tuyÖt s¾c giai nh©n- mét vÎ ®Ñp nghiªng n­íc nghiªng thµnh. ? Em hiÓu ntn vÒ dông ý cña ND khi miªu t¶ TK qua c©u th¬: Hoa ghen thua th¾m, liÔu hên kÐm xanh. - Hs: ND muèn dù ®o¸n vÒ mét cuéc ®êi Ðo le ®au khæ cña nµng KiÒu. ? Tµi n¨ng cña Thuý KiÒu gåm nh÷ng tµi n¨ng nµo. - Hs: CÇm, kú, thi, ho¹. - Tµi n¨ng cña KiÒu ®¹t møc ? Tµi n¨ng ®ã ®­îc ND miªu t¶ qua c¸c tõ ng÷ ®é lÝ t­ëng thªo quan niÖm nµo. thÈm mü phong kiÕn. - Hs: Vèn s½n, pha nghÒ, nghÒ riªng, ¨n ®øt Gv: C¸c tõ ng÷ chØ møc ®é kh¼ng ®Þnh tµi n¨ng v­ît tréi, h¬n h¼n cña KiÒu so víi ng­êi kh¸c. ChØ víi mét b¶n nh¹c cã tªn lµ "b¹c mÖnh", KiÒu còng lµm ng­êi nghe ph¶i sÇu n·o, buån phiÒn.
27. ? Nh÷ng ®¨c s¾c vÒ nghÖ thuËt ®­îc ND thÓ hiÖn qua ®o¹n trÝch nµy. - Hs: H×nh ¶nh ­íc lÖ cæ ®iÓn, ch©n dung nh©n vËt mang tÝnh c¸ch, sè phËn. ? T×nh c¶m nh©n ®¹o ®­îc t¸c gØ thÓ hiÖn ntn qua ®o¹n trÝch. - Hs: Ngîi ca vÓ ®Ñp vµ phÈm chÊt cña ng­êi phô n÷ trong XHP. ? T¹i sao nãi ch©n dung nh©n vËt Thuý KiÒu vµ Thuý V©n mang tÝnh c¸ch sè phËn: Gîi ý: Lêi dù ®o¸n sè phËn cña ¸c gi¶ NguyÔn Du. * Ho¹t ®éng 2: V¨n b¶n: C¶nh ngµy xu©n. ? Nªu vÞ trÝ xuÊt xø cña ®o¹n trÝch C¶nh ngµy II. V¨n b¶n: C¶nh ngµy xu©n. xu©n. - Hs: Tr¶ lêi, Gv tæ chøc nhËn xÐt bæ sung. ? §Ó lµm næi bËt lªn khung c¶nh ngµy xu©n, nhµ th¬ NguyÔn Du ®· miªu t¶ nh­ thÕ nµo. - Hs: + C¶nh thiªn nhiªn mïa xu©n. + C¶nh CETK ®i lÔ héi trong tiÕt thanh minh. * Bµi tËp1: C¶m nh©n cña em + C¶nh chÞ em Thuý KiÒu ra vÒ. vÒ khung c¶nh thiªn nhiªn * Bµi tËp1: C¶m nhËn cña em vÒ khung c¶nh mïa xu©n vµ c¶nh lÔ héi qua thiªn nhiªn mïa xu©n vµ c¶nh lÔ héi qua ®o¹n ®o¹n trÝch C¶nh trÝch C¶nh ngµy xu©n. Gv: Tæ chøc cho Hs c¶m nhËn th«ng qua hÖ thèng c©u hái gîi më. * BTTN mïa xu©n(4 c©u ®Çu) ? Bøc tranh thiªn nhiªn mïa xu©n ®­îc t¸c gi¶ a) Khung c¶nh mïa xu©n. NguyÔn Du miªu t¶ qua c¸c h×nh ¶nh nµo. - Hs: + Chim Ðn ®­a thoi. + Cá non xanh tËn ch©n trêi. + Cµn hoa lª tr¾ng. ? Em nhËn xÐt g× vÒ nghÖ thuËt t¶ c¶nh cña ND - Bøc tranh xu©n thËt míi mÎ qua ®o¹n th¬ trªn. tinh kh«i, trong trÎo, võa nhÑ - Hs: + H×nh ¶nh chim Ðn võa thùc, võa cã ý nhµng thanh khiÕt víi ®Çy nghÜa t­îng tr­ng. h­¬ng vÞ, ®­êng nÐt vµ mµu + Mµu s¾c hµi hoµ tíi møc tuyÖt diÖu: s¾c. Mµu xanh cña da trêi, mµu tr¾ng cña b«ng hoa lª. b) C¶nh lÔ héi. ? HiÖu qu¶ cña viÖc sö dông c¸c h×nh ¶nh ®ã lµ g×. - Hs: Gîi t¶ mét bøc tranh xu©n thËt míi mÎ tinh
28. kh«i, trong trÎo, võa nhÑ nhµng thanh khiÕt víi ®Çy h­¬ng vÞ, ®­êng nÐt vµ mµu s¾c. * C¶nh lÔ héi. ? C¶nh lÔ héi ®­îc t¸c gi¶ ND miªu t¶ qua mÊy ho¹t ®éng, ®è lµ nh÷ng ho¹t ®éng nµo. - Hs: Hai ho¹t ®éng. + LÔ t¶o mé. + Héi ®¹p thanh. - C¶nh lÔ héi thËt tÊp lËp rén ? Em cã nhËn xÐt g× vÒ ngßi bót miªu t¶ cña t¸c rµng. gi¶ trong ®o¹n th¬ nµy. - Hs: + Dïng c¸c tõ l¸y cã gi¸ trÞ gîi t¶ cao. + H×nh ¶nh so s¸nh: Ngùa xe nh­ nh­ - Ng­êi tham gia lÔ héi lµ nªm. nh÷ng trai tµi g¸i s¾c víi d¸ng + Sö dông nhiÒu tõ ng÷ H¸n ViÖt: Tµi tö, ®iÖu ung dung thanh th¶n. giai nh©n, t¶o mé, ®¹p thanh. + H×nh ¶nh Èn dô: Yõn anh. ? T¸c dông cña c¸ch diÔn ®¹t ®ã lµ g× - Hs: Miªu t¶ c¶nh lÔ héi thËt tÊp lËp rén rµng, nh÷ng ng­êi tham gia lÔ héi víi d¸ng ®iÖu ung dung thanh th¶n. * Bµi tËp 2: C¶m nhËn cña em Gv: Nh÷ng trai tµi, g¸i s¾c ngoµi môc ®Ých ®i vÒ t©m tr¹ng cña chÞ em Thuý ch¬i xu©n cßn s¾m söa lÔ vËt ®Ó ®i t¶o mé. Hä KiÒu trong c¶nh ra vÒ. r¾c nh÷ng thoi vµng vã, ®èt giÊy tiÒn vµng m· ®Ó t­ëng nhí nh÷ng ng­êi ®· khuÊt. * Thùc hµnh. * Bµi tËp 2: C¶m nhËn cña em vÒ t©m tr¹ng cña chÞ em Thuý KiÒu trong c¶nh ra vÒ.(Lµm t¹i líp) Gv: Gîi ý cho Hs: - NghÖ thuËt: + Tõ l¸y: Tµ tµ, thanh thanh, nao nao, nho nhá, th¬ thÈn. + Bót ph¸p t¶ c¶nh ngô t×nh. - Néi dung: + T©m tr¹ng buå, l­u luyÕn cña CETK khi ngµy héi ®· tan, ngµy vui chãng tµn. + Lam næi bËt niÒm tha thiÕt víi cuéc sèng cña TK. Gv: Quan s¸t nh¾c nhë Hs lµm bµi tËp, kÕt hîp rÌn kü n¨ng viÕt v¨n c¶m nhËn cho Hs. §¨c biÖt lµ nh÷ng Hs yÕu NGUYỄN DU VÀ TRUYỆN KIỀU * Ho¹t ®éng 1: V¨n b¶n KiÒu ë lÇu Ng­ng BÝch. I. V¨n b¶n KiÒu ë lÇu Ng­ng ? Tãm t¾t néi dung phÇn tr­íc ®o¹n KiÒu ra ë BÝch
29. lÇu Ng­ng BÝch. - Hs: Tãm t¾ tõ chç: Sau khi KT vÒ quª hé tang chó KiÒu r¬i vµo tay Tó bµ vµ MGS. ? ë lÇu Ng­ng bÝch KiÒu cã nh÷ng t©m tr¹ng nµo. - Hs: Th¶o luËn tr¶ lêi, Gv kh¸i qu¸t thµnh ý chÝnh. + T©m tr¹ng ®au buån ©u lo cña KiÒu qua c¸i nh×n c¶nh vËt. (6 c©u ®Çu). + T©m tr¹ng th­¬ng nhí Kim Träng, th­¬ng nhí cha mÑ qua ng«n ng÷ ®éc tho¹i néi t©m. (8 c©u cuèi). *: Nçi ®au buån ©u lo cña KiÒu. ? Nçi ®au buån cña KiÒu ®­îc ND miÓu t¶ cô 1. T©m tr¹ng ®au buån ©u lo thÓ ntn trong 6 c©u th¬ ®Çu. cña KiÒu qua c¸i nh×n c¶nh Gîi ý tr¶ lêi: vËt. + Buån lo tr­íc c¶nh bÞ giam láng "Kho¸ xu©n". + Buån lo tr­íc c¶nh bÞ giam + Tr¬ träi g÷a kh«ng gian mªnh m«ng hoang láng "Kho¸ xu©n". v¾ng: Bèn bÒ b¸t ng¸t, non xa tr¨ng gÇn ( H×nh + Tr¬ träi g÷a kh«ng gian ¶nh võa thùc, võa mang tÝnh ­íc lÖ). mªnh m«ng hoang v¾ng: Bèn + C¶m gi¸c vÒ kh«ng gian tuÇn hoµn khÐp kÝn: bÒ b¸t ng¸t, non xa tr¨ng M©y sím ®Ìn khuya. gÇn ( H×nh ¶nh võa thùc, võa mang tÝnh ­íc lÖ). *: Nçi th­¬ng nhí cña KiÒu. + C¶m gi¸c vÒ kh«ng gian ? Nhí ®Õn KT, KiÒu nhí nh÷ng g×. tuÇn hoµn khÐp kÝn: M©y sím - Nhí nh÷ng ®ªm tr¨ng hanh hai ng­êi hß hÑn, ®Ìn khuya. chÐn t¹c chÐn thÒ. 2. T©m tr¹ng th­¬ng nhí Kim - Th­¬ng KT ngµy ®ªm mßn mái ngãng tr«ng Träng, th­¬ng nhí cha mÑ chê ®îi tin nµng. qua ng«n ng÷ ®éc tho¹i néi - KiÒu nghÜ ®Ðn hoµn c¶nh b¬ v¬, l¹c lâng cña t©m. m×nh n¬i ®Êt kh¸ch. - ý thøc vÒ nh©n phÈm bÞ trµ ®¹p. ? T×nh c¶m cña KiÒu ®èi víi cha mÑ ®­îc t¸c gi¶ miªu t¶ ntn. - Th­¬ng nhí Kim Träng. - Hs: LÇn l­ît tr¶ lêi, Gv kh¸i qu¸t thµnh ý. ? Qua ®ã em thÊy kiÒu lµ ng­êi phô n÷ ntn. - Th­¬ng nhí, xãt xa cho cha - Hs: + Cã sè phËn Ðo le, téi nghiÖp. mÑ. + Lµ ng­êi con g¸i cã tÊm lßng thuû chung son s¾t, lu«n ý thøc ®­îc phÈm h¹nh cña m×nh. + Lµ mét ng­êi con hiÕu th¶o. * C©u hái th¶o luËn: T¹i sao khi miªu t¶ nçi nhí - PhÈm chÊt cña KiÒu: cña KiÒu, ND l¹i miªu t¶ nçi nhí ng­êi yªu + Cã sè phËn Ðo le, téi
30. tr­íc, nçi nhí cha mÑ sau. C¸ch miªu t¶ nh­ vËy nghiÖp. cã hîp lý kh«ng. + Lµ ng­êi con g¸i cã tÊm - Hs: Trao ®æi tr¶ lêi. lßng thuû chung son s¾t, lu«n Gîi ý: ý thøc ®­îc phÈm h¹nh cña + Mèi t×nh ®Çu võa chím në nh­ míi h«m qua. m×nh. + Phï hîp víi t©m lý con ng­êi. + Lµ mét ng­êi con hiÕu th¶o. * Ho¹t ®éng 2: TruyÖn Lôc V©n Tiªn- N§C II. V¨n b¶n: TruyÖn Lôc V©n Tiªn cña NguyÔn §×nh ChiÓu. *: T¸c gi¶, t¸c phÈm. 1. T¸c gi¶, t¸c phÈm. ? Em h·y giíi thiÖu nh÷ng nÕt chÝnh vÒ t¸c gi¶ N§C vµ t¸c phÈm truyÖn Lôc V©n Tiªn. - TiÓu sö, cuéc ®êi vµ sù Gîi ý: nghiÖp s¸ng t¸c cña N§C. - T¸c gi¶: - Thêi gian, hoµn c¶nh s¸ng + TiÓu sö. t¸c cña t¸c phÈm. + Cuéc ®êi. + Sù nghiÖp s¸ng t¸c cña N§C. - T¸c phÈm: + Thêi gian, hoµn c¶nh s¸ng t¸c. + ThÓ lo¹i: TruyÖn th¬ N«m(2082 c©u th¬ lôc b¸t). + Bè côc cña v¨n b¶n: Bèn phÇn: *: Tãm t¾t v¨n b¶n. 2. Tãm t¾t v¨n b¶n. ? Tõ viÖc ®äc vµ t×m hiÓu, em h·y tãm t¾t l¹i v¨n b¶n truyÖn Lôc V©n Tiªn. - Hs: Tãm t¾t theo bè côc bèn phÇn. + LVT cøu KNN khái tay bän c­íp ®­êng. + Lôc V©n Tiªn gÆp n¹n. + KNN gÆp n¹n ®­îc phËt bµ cøu góp. + Lôc V©n Tiªn, KiÒu NguyÖt Nga GÆp l¹i nhau. Gv: Tæ chøc cho Hs nhËn xÐt, bæ sung vµ rót kinh nghiÖm. *: Lôc V©n Tiªn cøu KNN. ? Em h·y tãm t¾t néi dung ®o¹n trÝch trªn. 3. V¨n b¶n: LVT cøu KNN. - Hs: Tãm t¾t. Gv: §o¹n trÝch, N§C ®· lµm næi bËt lªn nh÷ng * Gi¸ trÞ néi dung: phÈm chÊt tèt ®Ñp cña nh÷ng con ng­êi träng - LVT: + Hµnh ®éng nhanh nghÜa, khinh tµi: Lôc V©n Tiªn, KiÒu NguyÖt nhÑn, kÞp thêi, lêi nãi m¹nh Nga. mÏ, ®Çy khÈu khÝ vµ chÝnh ? Em h·y cho biÕt h×nh ¶nh LVT hiÖn lªn qua nghÜa. Lµ ng­êi v¨n vâ song ®o¹n trÝch víi nh÷ng phÈm chÊt nµo. toµn, d¸m lµm viÖc nghÜa, s½n - Hs: + Hµnh ®éng nhanh nhÑn, kÞp thêi. sµng x¶ th©n v× nghÜa. + Lêi nãi m¹nh mÏ, ®Çy khÈu khÝ vµ chÝnh + Chµng cßn lµ mét
31. nghÜa. chµng trai dÔ xóc ®éng, c¶m + Lµ ng­êi v¨n vâ song toµn, d¸m lµm viÖc th«ng vµ lu«n quan t©m ®Õn nghÜa, s½n sµng x¶ th©n v× nghÜa. ng­êi kh¸c, c­ xö cã v¨n ho¸ + Chµng cßn lµ mét chµng trai dÔ xóc theo lÔ gi¸o PK. ®éng, c¶m th«ng vµ lu«n quan t©m ®Õn ng­êi kh¸c, c­ xö cã v¨n ho¸ theo lÔ gi¸o PK. Gv: LVT lµ mÉu ng­êi lÝ t­ëng mµ N§C mong muèn, nh©n d©n tr«ng chê. ? KNN hiÖn lªn víi nh÷ng phÈm chÊt g×. - Hs: + Lµ ng­êi con g¸i ch©n thËt, trong tr¾ng, + Lµ ng­êi con g¸i ch©n thËt, nÕt na. trong tr¾ng, nÕt na, hiÕu th¶o + HiÕu th¶o víi cha mÑ. víi cha mÑ. + Träng ©n nghÜa. + Träng ©n nghÜa. * Thùc hµnh tæng hîp. ? Em h·y x¸c ®Þnh kiÓu v¨n b¶n cÇn t¹o lËp. - Hs: V¨n b¶n thuyÕt minh. ? §èi t­îng thuyÕt minh trong v¨n b¶n nµy. III: Thùc hµnh. - Hs: T¸c gi¶, t¸c phÈm v¨n häc. ? Em sÏ giíi thiÖu nh÷ng tri thøc nµo vÒ ®èi §Ò 1: ThuyÕt minh vÒ t¸c gi¶ t­îng. ND vµ t¸c phÈm TruyÖn KiÒu. - Hs: + T¸c gi¶, t¸c phÈm, thêi gian hoµn c¶nh s¸ng t¸c cña t¸c phÈm. §Ò 2: ThuyÕt minh vÒ t¸c gi¶ + ThÓ lo¹i cña t¸c phÈm, N§C vµ t¸c phÈm TruyÖn Lôc + Tãm t¾t t¸c phÈm. V©n Tiªn. + Gi¸ trÞ néi dung vµ nghÖ thuËt cña t¸c phÈm. Gv: Tæ chøc cho Hs thùc hµnh trªn c¬ së ®· h­íng dÉn. 4. Cñng cè: - Bøc tranh XHPK ViÖt Nam cuèi thÕ kû XVIII ®Çu thÕ Kû XIX. - NghÖ thuËt t¶ ng­êi cña t¸c gi¶ NguyÔn Du qua t¸c phÈm TruyÖn KiÒu. - C¸ch lµm bµi v¨n thuyÕt minh vÒ mét TPVH. 5. H­íng dÉn: VÒ nhµ tiÕp tôc tãm t¾t TP, häc thuéc lßng c¸c ®o¹n trÝch, lµm c¸c bµi tËp ®· cho vµo vë thùc hµnh. Ngày soạn: Ngày dạy: NGUYỄN DU VÀ TRUYỆN KIỀU VĂN BẢN: CHỊ EM THUÝ KIỀU, CẢNH NGÀY XUÂN
32. Trích Truyện Kiều - Nguyễn Du A: Môc tiªu H/s «n tËp, cñng cè kiÕn thøc vÒ t¸c gi¶ NguyÔn Du vµ t¸c phÈm truyÖn kiÒu. N¾m ®­îc g¸i trÞ néi dung vµ nghÖ thuËt ®Æc s¾c trong 2 ®o¹n trÝch “chÞ em Thuý KiÒu” vµ “ C¶nh ngµy xu©n”. RÌn kü n¨ng ®äc vµ ph©n tÝch t¸c phÈm th¬ Gi¸o dôc ý thøc häc tËp tù gi¸c, tÝch cùc B: ChuÈn bÞ : C©u hái vµ bµi tËp C: Lªn líp: 1: Tæ chøc : 2: KiÓm tra: Lång ghÐp khi «n 3: Bµi míi TIẾT 1, 2 A/ TÓM TẮT KIẾN THỨC CƠ BẢN: 1. Nội dung: - Khắc hoạ những nét riêng về nhan sắc tài năng, tính cách số phậnThuý Vân, Thuý Kiều. - Trân trọng, ca ngợi vẻ đẹp của con người. - Gợi tả bức hoạ mùa xuân với những đặc điểm riêng biệt. - Thể hiện tâm trạng của nhân vật trong buổi du xuân. 2. Nghệ thuật: - Bút pháp nghệ thuật ước lệ, lấy vẻ đẹp thiên nhiên để gợi tả vẻ đẹp con người. - Tả cảnh thiên nhiên đặc sắc. - Từ ngữ giàu chất tạo hình. B/ CÁC DẠNG ĐỀ: 1. Dạng đề 3 điểm Đề 1: Cảm nhận của em về vẻ đẹp chung của chị em Thuý Kiều qua đoạn trích Chị em Thuý Kiều của Nguyễn Du. * Gợi ý: - Mở đoạn: Giới thiệu chung về vẻ đẹp của chị em Thuý Kiều. - Thân đoạn: Vẻ đẹp chung của hai chị emThuý Vân, Thuý Kiều. - Kết đoạn: Khẳng định vẻ đẹp cao quý của chị em Thuý Kiều qua nghệ thuật tả người tài tình của tác giả Nguyễn Du. Đề 2: Viết đoạn văn ngắn 10 -15 dòng nêu cảm nhận của em về hai câu thơ: Dập dìu tài tử giai nhân Ngựa xe như nước áo quần như nêm Cảnh ngày xuân (Trích Truyện Kiều - Nguyễn Du) * Gợi ý: - Cảnh lễ hội trong tiết thanh minh được miêu tả thật sinh động, mang đậm nét văn hoá dân gian việt nam: Dập dìu tài tử giai nhân
33. Ngựa xe như nước áo quần như nêm - Tết thanh minh, mọi người tập trung đi tảo mộ, họ là những nam thanh nữ tú đi sửa sang lại phần mộ của người thân . Không khí thật đông vui, rộn ràng được thể hiện qua một loạt các từ ghép, từ láy giàu chất tạo hình (Dập dìu, Ngựa xe, giai nhân- tài tử, áo quần ) Câu thơ nhịp nhàng , uyển chuyển . - Tất cả đều góp phần thể hiện cái không khí lễ hội đông vui, náo nhiệt. Một truyền thống tốt đẹp của những nước Á Đông. 2. Dạng đề 5 đến7 điểm Đề 1: Cảm nhận của em về đoạn trích "Chị em Thúy Kiều" (Trích "Truyện Kiều" Nguyễn Du). a. Mở bài. - Giới thiệu chung về tác giả, tác phẩm, vị trí đoạn trích; - Cảm nhận chung về đoạn trích. b. Thân bài. * Bốn câu đầu.- Vẻ đẹp chung của hai chị em. - Nhịp điệu, hình ảnh được lựa chọn theo bút pháp ước lệ cổ điển “ Mai cốt cách mười phân vẹn mười” hoa, tuyết ước lệ cho người phụ nữ, người đẹp. Hình mảnh mai, sắc rực rỡ, hương quý phái. Tinh thần trắng trong, tinh khiết, thanh sạch. Hai vế đối nhau, câu thơ trở nên tao nhã gợi cảm. Âm điệu nhịp nhàng nhấn mạnh sự đối xứng làm nổi bật vẻ đẹp cân đối hoàn hảo của hai chị em. * 16 câu tiếp theo: - Vẻ đẹp của Thúy Vân và tài sắc của Thúy Kiều. - Bốn câu tả Thúy Vân. + Hình ảnh: Khuôn mặt đầy đặn, cân đối phúc hậu, suối tóc óng như mây, điệu cười, giọng nói đoan trang, làn da sáng hơn tuyết. Tác gỉa miêu tả Thúy Vân toàn vẹn bằng những nét ước lệ hình ảnh ẩn dụ thích hợp, tinh tế từ khuôn mặt, nét mày, điệu cười giọng nói, mái tóc làn da. Kì diệu hơn Nguyễn Du vừa miêu tả nhan sắc đã cho thấy ngay số phận an bài hạnh phúc của nhân vật. - 12 câu tả Kiều. +Số lượng câu chứng tỏ Nguyễn Du dùng hết bút lực, lòng yêu mến vào nhân vật này. lấy Vân làm nền để làm nổi bật Kiều, Vân xinh đẹp là thế nhưng Kiều còn đẹp hơn. Nếu Vân đẹp tươi thắm, hiền dịu thì Thúy Kiều lại đẹp sắc sảo “ nghiêng nước, nghiêng thành” - Trích dẫn: Thơ - Nhận xét: - Kiều đẹp tuyệt đối, - Phân tích: bằng nghệ thuật ước lệ, tác giả điểm xuyết một đôi nét dung nhan khiến Thúy Kiều hiện lên rạng rỡ : + “làn thu thủy”: đôi măt trong xanh như nước mùa thu gợi cảm mà huyền ảo. + “ nét xuân sơn”: nét mày thanh thản tươi xanh mơn mởn đẹp như dáng núi mùa xuân tươi trẻ.
34. - Phân tích: phép tu từ nhân hóa, từ ngữ chọn lọc thể hiện thái độ của thiên nhiên với Kiều. Với vẻ đẹp của Vân thiên nhiên chẳng đố kị mà chịu thua, chịu nhường còn với vẻ đẹp của Kiều “ hoa ghen”, “ liễu hờn” thể hiện sự đố kị. - Tả vẻ đẹp lấy từ điển cố “ nhất cố khuynh thành, tái cố khuynh quốc" tạo sự súc tích, có sức gợi lớn làm bật vẻ đẹp có sức hút mạnh mẽ *Tóm lại: Vẻ đẹp của Kiều gây ấn tượng mạnh, một trang tuyệt sắc. - Không chỉ là giai nhân tuyệt thế mà Kiều còn rất đa tài. - Tài đánh đàn, Soạn nhạc: khúc “ bạc mệnh oán” (Tâm hồn đa sầu, đa cảm, phong phú. Khúc nhạc dự đoán cho số phận đau khổ, bất hạnh của Kiều sau này). - So với đoạn tả Thúy Vân, chức năng dự báo còn phong phú hơn. - Những câu thơ miêu tả nhan săc, tài năng dự đoán số phận đã thể hiện quan niệm “ thiên mệnh” của nho gia, thuyết tài mệnh tương đố” của Nguyễn Du. - Nét tài hoa của Nguyễn Du bộc lộ rõ nét trong nghệ thuật tả người ở đoạn thơ. - Bút pháp nghệ thuật có tính truyền thống của thơ văn cổ nhưng ông đã vượt lên được cái giới hạn đó. 16 câu tả vẻ đẹp của hai chị em Kiều gần như đầy đủ vẻ đẹp của người phụ nữ theo quan niệm xưa: Công - dung - ngôn - hạnh. Tài ấy thể hiện cả ở tả tình, tâm hồn của nhân vật và dự báo số phận nhân vật. * Đức hạnh và phong thái của hai chị em Kiều. - Cuộc sống “êm đềm”, “ phong lưu” khuôn phép, đức hạnh mẫu mực. - Đoạn cuối: khép lại bức chân dung của hai chị em Thúy Kiều đồng thời khép lại toàn đoạn trích khiến nó thêm chặt chẽ với tác phẩm, với số phận từng nhân vật. Vân êm ái, Kiều bạc mệnh. - Cách miêu tả - giới thiệu chính xác số phận từng nhân vật. Cuối đoạn miêu tả vẫn trong sáng, đằm thắm như chở che bao bọc cho chị em Kiều - 2 bông hoa vẫn còn trong nhụy. * Nhận xét chung về nội dung - nghệ thuật. C.Kết bài: Khẳng định vẻ đẹp trong sáng thanh cao của chị em Thuý Kiều. Nghệ thuật miêu tả nhân vật tài tình, tình cảm yêu quý trân trọng của tác giả dành cho Vân, Kiều. TIẾT 3 , 4 Đề 2: Cảm nhận về khung cảnh thiên nhiên tươi đẹp trong đoạn trích Cảnh ngày xuân. (Truyện Kiều- Nguyễn Du) * Gợi ý : a. Mở bài : Giới thiệu chung về đoạn trích - Cảm nhận chung về khung cảnh thiên nhiên được miêu tả trong đoạn trích b. Thân bài : Khung cảnh ngày xuân - Bốn câu thơ đầu gợi lên khung cảnh mùa xuân . Một bức tranh xuân tuyệt tác: “Ngày xuân con én đưa thoi Thiều quang chín chục đã ngoài sáu mươi. Cỏ non xanh rợn chân trời.
35. Cành lê trắng điểm một vài bông hoa. ” - Ngày xuân qua đi nhanh như chiếc thoi dệt vải trong khung cửi -> không khí rộn ràng, tươi sáng của cảnh vật trong mùa xuân; tâm trạng nuối tiếc ngày xuân trôi qua nhanh quá. Như thế hai câu đầu vừa nói về thời gian mà còn gợi tả không gian mùa xuân. Hai câu còn lại là một bức tranh thiên nhiên tuyệt đẹp. “Cỏ non xanh tận chân trời. Cành lê trắng điểm một vài bông hoa” - Bát ngát trải rộng đến tận chân trời là thảm cỏ non tơ xanh rợn -> gam màu nền của bức tranh ngày xuân tươi đẹp. Sự phối hợp màu sắc của bức tranh thật hài hòa. Màu xanh non tượng trưng cho sự sinh sôi nảy nở, cho sức sống đang lên , còn màu trắng là biểu tượng của sự trong trắng tinh khiết . -> Ngày xuân ở đây thật khoáng đạt, mới mẻ, thanh tân, dạt dào sức sống trong một không khí trong lành, thanh thoát. Từ “điểm” dùng ở đây làm cho bức tranh thêm sinh động, có hồn. - Cảnh lễ hội trong tiết thanh minh cũng được miêu tả thật sinh động , náo nức: “Gần xa nô nức yến oanh . Chị em sắm sửa bộ hành chơi xuân Dập dìu tài tử giai nhân Ngựa xe như nước áo quần như nêm Ngổn ngang gò đống kéo lên . Thoi vàng vó rắc tro tiền giấy bay" - Không khí rộn ràng đựơc thể hiện qua một loạt các từ ghép, từ láy giàu chất tạo hình.Tất cả đều góp phần thể hiện cái không khí lễ hội đông vui, một truyền thống tốt đẹp của những nước Á Đông. " Tà tà bắc ngang". - Cảm giác bâng khuâng nuối tiếc. Cảnh vật, không khí mùa xuân trong sáu câu này so với mấy câu đầu đã có sự khác biệt. Mọi thứ đều đã lắng xuống, nhạt dần. - Nắng xuân ấm áp hồng tươi vào buổi sớm giờ đây đã “nhạt” đi, khe suối nhỏ, nhịp cầu bắc ngang tuy vẫn giữ nét thanh diụ của mùa xuân với mọi chuyển động nhẹ nhàng, nhưng mặt trời ngả bóng về Tây, bước chân người thẩn thơ lưu luyến, tiếc nuối, dòng nước uốn quanh. - Cảnh chiều tan hội. Tâm trạng mọi người theo đó cũng khác hẳn. Những từ láy “nao nao”, “tà tà”, “thanh thanh” đâu chỉ tả cảnh mà còn ngụ tình Một cái gì đó lãng đãng, bâng khuâng, xuyến xao và tiếc nuối c. Kết bài : - Nhận xét chung về cảnh thiên nhiên tươi đẹp trong đoạn trích - Nghệ thuật tả cảnh của đại thi hào Nguyễn Du.
36. 4. Cñng cè -Kh¸i qu¸t nh÷ng nÐt c¬ b¶n vÒ t¸c gi¶, t¸c phÈm TruyÖn KiÒu? -Tãm t¾t TruyÖn KiÒu ? -Kh¸i qu¸t gi¸ trÞ néi dung vµ nghÖ thuËt cña “ chÞ em Thuý KiÒu” vµ “ c¶nh ngµy xu©n” 5: H­íng dÉn -Häc bµi, häc thuéc lßng c¸c ®o¹n trÝch -ChuÈn bÞ «n tËp: §o¹n trÝch “KiÒu ë lÇu Ng­ng BÝch” . Th¸ng 11 BUỔI 7 Ngày soạn: Ngày dạy: NGUYỄN DU VÀ TRUYỆN KIỀU VĂN BẢN: KIỀU Ở LẦU NGƯNG BÍCH Trích Truyện Kiều - Nguyễn Du A:Môc tiªu -H/s «n tËp cñng cè kiÕn thøc vÒ ®o¹n trÝch “KiÒu ë lÇu Ng­ng BÝch”. -RÌn kÜ n¨ng tãm t¾t t¸c phÈm tù sù, kÜ n¨ng c¶m thô v¨n b¶n th¬ trung ®¹i -Gi¸o dôc ý thøc häc tËp tù gi¸c tÝch cùc B:ChuÈn bÞ : c©u hái «n tËp C: lªn líp 1. Tæ chøc 9A 9B 2. KiÓm tra : Lång ghÐp khi «n tËp 3. Bµi míi TIẾT 1 , 2 A. KIẾN THỨC CƠ BẢN 1.Nội dung: - Cảm nhận được tâm trạng cô đơn buồn tủi và tấm lòng thuỷ chung hiếu thảo của Thuý Kiều. 2.Nghệ thuật: - Khắc họa nội tâm nhân vật qua ngôn ngữ độc thoại. - Nghệ thuật tả cảnh ngụ tình đặc sắc. Tãm t¾t 2 ®o¹n trÝch “KiÒu ë C©u 1: tãm t¾t ®o¹n trÝch “KiÒu ë lÇu Ng­ng lÇu Ng­ng BÝch” . BÝch”. C©u 2: kh¸i qu¸t gi¸ trÞ néi dung vµ nghÖ thuËt Nªu gi¸ trÞ néi dung vµ nghÖ cña ®o¹n trÝch “KiÒu ë lÇu Ng­ng BÝch” . thuËt ®Æc s¾c cña ®o¹n trÝch Néi dung: “KiÒu ë lÇu Ng­ng BÝch” . S¸u c©u th¬ ®Çu miªu t¶ c¶nh thiªn nhiªn rÊt ®Ñp nh­ng còng rÊt buån. Mét kh«ng gian mªnh mang, sÇu tñi. Cã thÓ h×nh dung t©m tr¹ng trèng
37. v¾ng, rîn ngîp cña KiÒu. Kh«ng gian cµng xa réng th× lonmgf ng­êi cµng thªm trèng tr¶i. T¸m c©u th¬ tiÕp theo miªu t¶ nçi nhí th­¬ng cña KiÒu. Cïng lµ nçi nhí nh­ng nçi nhí Kim Träng ®­îc thÓ hiÖn rÊt kh¸c so víi nçi nhí cha mÑ. T¸m c©u th¬ cuèi, d­êng nh­ t©m trÝ cña KiÒu l¹i ? C¶m nhËn cña em vÒ 8 c©u h­íng ra ngoµi c¶nh vËt. §©y lµ nh÷ng c©u th¬ th¬ cuèi cña ®o¹n trÝch: KiÒu ®Æc s¾c nhÊt vÒ nçi buån. Tuy nhiªn, nÕu ®äc kÜ ë lÇu Ng­ng BÝch tõng cÆp, chóng ta sÏ nhËn ra mét ®iÒu rÊt thó vÞ, -Nçi buån tủi vµ lo l¾ng cña thÓ hiÖn sù am hiÓu lßng ng­êi còng nh­ nghÖ KiÒu thuËt sö dông tõ ng÷ rÊt tinh tÕ, ®Æc s¾c cña Ng Du ?T¸c gi¶ dïng mÊy tõ “buån NghÖ thuËt: tr«ng”?H·y ph©n tÝch t¸c Ng Du ®· sö dông rÊt ®Æc s¾c ng«n ng÷ ®éc tho¹i dông cña phÐp ®iÖp ng÷ ®ã. vµ nghÖ thuËt t¶ c¶nh ngô t×nh. §Æc biÖt, ®o¹n -NhÊn m¹nh nèi buån cña trÝch cã nhiÒu ®iÓn tÝch khiÕn cho nh÷ng c©u th¬ KiÒu võa hµm sóc võa chÊt chøa t©m tr¹ng. Mçi chi tiÕt, mçi h×nh ¶nh ®Òu nh­ dån nÐn t×nh c¶m tha thiÕt cña KiÒu ®èi víi cha mÑ. B/ CÁC DẠNG ĐỀ: 1. Dạng đề 3 điểm Đề 1: Chép lại 8 câu thơ cuối trong đoạn trích : " Kiều ở lầu ngưng bích" và nêu cảm nhận về nghệ thuật miêu tả tâm trạng nhân vật trong đoạn thơ. * Gợi ý: - Chép đúng nội đúng 8 câu thơ. - Phần cảm nhận: + Mở đoạn: Giới thiệu nghệ thuật tả cảnh ngụ tình + Thân đoạn: cảm nhận về nghệ thuật miêu tả tâm trạng nhân vật trong đoạn thơ. + Kết đoạn: Đánh giá chung về nghệ thuật tả cảnh ngụ tình đặc sắc của tác giả. TIẾT 3, 4 2. DẠNG ĐỀ 5 HOẶC 7 ĐIỂM: Đề1: Cảm nhận của em về tâm trạng của Thúy Kiều khi ở lầu Ngưng Bích qua nghệ thuật miêu tả tâm lý nhân vật của Nguyễn Du. * Gợi ý:
38. a Mở bài: Giới thiệu chung về đoạn trích (Đoạn thơ hay nhất biểu hiện bút pháp nghệ thuật đặc sắc về tự sự, tả cảnh ngụ tình, ngôn ngữ độc thoại thể hiện nỗi lòng và tâm trạng của nhân vật Thuý Kiều) b. Thân bài: * Tâm trạng của Thuý Kiều khi ở lầu Ngưng Bích: - Đó là tâm trạng cô đơn buồn tủi, đau đớn xót xa - Nàng nhớ đến Kim trọng, thương chàng - Nàng thương cha mẹ già thiếu người chăm sóc. - Nàng nghĩ về hiện tại của bản thân thì thấy buồn dâng lớp lớp như tâm trạng ngổn ngang trước một tương lai mờ mịt, bế tắc. * Nghệ thuật miêu tả tâm lý của Nguyễn Du: - Nhà thơ sử dụng ngoại cảnh để tả tâm cảnh. - Vừa tạo ra sự đối lập Thiên nhiên rộng lớn- con người nhỏ bé cô đơn vừa tạo ra sự tuơng đồng : cảnh ngổn ngang - tâm trạng ngổn ngang, cảnh mờ mịt nhạt nhoà - tâm trạng u buồn, bế tắc. - Nguyễn Du sử dụng điệp ngữ, các từ láy tạo nên sự trùng điệp như nỗi lòng của Kiều đang " Lớp lớp sóng dồi" C. Kết bài: - Khẳng định nghệ thuật Vịnh cảnh ngụ tình đặc sắc của đại thi hào Nguyễn Du. - Xót thương số phận tài hoa bạc mệnh của Thuý Kiều. - Căm ghét xã hội phong kiến xấu xa, thối nát, tàn bạo. Đề 2: Nêu cảm nhận của em về số phận của người phụ nữ việt nam dưới chế độ xã hội phong kiến thông qua hình ảnh Vũ thị Thiết - (Chuyện Người con gái nam xương) và Thuý Kiều - (Truyện Kiều - Nguyễn Du). * Gợi ý: 1. Mở Bài: - Nhấn mạnh về số phận bất hạnh của người phụ nữ việt nam xưa. - Giới thiệu hai tác phẩm Chuyện Người con gái nam xương- Nguyễn Dữ và Truyện Kiều - Nguyễn Du). 2. Thân bài: - Số phận bi kịch của người phụ nữ xưa: + Đau khổ, bất hạnh, oan khuất tài hoa bạc mệnh . Hồng nhan đa truân. ( - Không được sum họp vợ chồng hạnh phúc, một mình nuôi già, dạy trẻ, bị chồng nghi oan , phải tìm đễn cái chết, vĩnh viến không thể đoàn tụ với gia đình chồng con - Nàng vũ thị Thiết. - Số phận vương Thuý Kiều: Bi kịch tình yêu, mối tình đầu tan vỡ, phải bán mình chuộc cha, thanh lâu hai lượt thanh y hai lần ( Hai lần tự tử, hai lần đi tu, hai lần phải vào lầu xanh, hai lần làm con ở) quyền sống và quyền hạnh phúc bị cướp đoạt nhiều lần ).
39. + Cảm thương xót xa cho cuộc đời của những người phụ nữ xưa. Căm giận xã hội phong kiến bất công tàn bạo đã trà đạp lên nhân phẩm cuộc đời họ - Vẻ đẹp, nhân phẩm của họ: + Tài sắc vẹn toàn: - Chung thuỷ son sắt (Vũ Thị Thiết) - Tài sắc hiếu thảo nhân hậu, bao dung khát vọng tụ do công lý và chính nghĩa (Thuý Kiều). 3. Kết bài: - Nêu cảm nhận bản thân. (Xót xa thương cảm) . - Bày tỏ thái độ không đồng tình, lên án chế độ xã hội phong kiến bất công vô nhân đạo xưa). - Khẳng định sự ưu việt của chế độ xã hội chủ nghĩa hôm nay Đề bài tổng hợp: Nhận xét về số phận người phụ nữ trong xã hội phong kiến, Nguyễn Du đã xót xa: Đau đớn thay phận đàn bà Lời rằng bạc mệnh cũng là lời chung Bằng các tác phẩm đã học: “Chuyện người con gái Nam Xương” của Nguyễn Dữ và những đoạn trích đã học của “Truyện Kiều” (Nguyễn Du), em hãy làm sáng tỏ điều đó. Gợi ý: * Học sinh phải vận dụng những kiến thức đã học về văn bản và kiểu văn bản nghị luận văn học để giải quyết vấn đề đặt ra : số phận đầy đau khổ của người phụ nữ trong xã hội phong kiến. * Qua hai tác phẩm đã học: “Chuyện người con gái Nam Xương” của Nguyễn Dữ và “Truyện Kiều” của Nguyễn Du, ta cần làm rõ những nỗi đau khổ mà ngời phụ nữ phải gánh chịu. - Nàng Vũ Nương là nạn nhân của chế độ phong kiến nam quyền đầy bất công đối với người phụ nữ. + Cuộc hôn nhân của Vũ Nương với Trương Sinh có phần không bình đẳng (Trư- ơng Sinh xin mẹ màng trăm lạng vàng cới Vũ Nương về làm vợ) - sự cách bức giàu nghèo khiến Vũ Nương luôn sống trong mặc cảm “thiếp vốn con kẻ khó được nương tựa nhà giàu”, và cũng là cái thế để Trương Sinh đối xử với vợ một cách vũ phu, thô bạo và gia trưởng. + Chỉ vì lời nói con trẻ ngây thơ mà Trờn Sinh tin nên đã hồ đồ độc đoán mắng nhiếc đánh đuổi vợ di, không cho nàng thanh minh, Vũ Nương buộc phải tìm đến cái chết oan khuất để tự minh oan cho mình. + Cái chết đầy oan ức của Vũ Nương cũng không hề làm cho lương tâm Trương Sinh day dứt. Anh ta cũng không hề bị xã hội lên án. Ngay cả khi biết Vũ Nương bị nghi oan, Trương Sinh cũng coi nhẹ vì việc đã qua rồi. Kẻ bức tử Vũ Nương coi mình hoàn toàn vô can. - Nàng Kiều lại là nạn nhân của xã hội đồng tiền đen bạc
40. + Vì tiền mà bọn sai nha gây nên cảnh tan tác, chia lìa gia đình Kiều. “ Một ngày lạ thói sai nha Làm cho khốc liệt chẳng qua vì tiền” + Để có tiền cứu cha và em khỏi bị đánh đập, Kiều đã phải bán mình cho Mã Giám Sinh - một tên buôn thịt bán người, để trở thành món hàng cho hắn cân đong, đo đếm, cò kè, mặc cả, ngã giá + Cũng vì món lợi đồng tiền mà Mã Giám Sinh và Tú Bà đã đẩy Kiều vào chốn lầu xanh nhơ nhớp, khiến nàng phải đau đớn, cay đắng suốt mời lăm năm lưu lạc, phải “thanh lâu hai lượt, thanh y hai lần”. - Những người phụ nữ như Vũ Nương, Thuý Kiều đều phải tìm đến cái chết để giải mọi nỗi oan ức, để giải thoát cuộc đời đầy đau khổ, oan nghiệt của mình. 2. Yêu cầu về hình thức: - Biết vận dụng kiến thức về nghị luận chứng minh để lập luận tạo thành một bài văn chứng minh hoàn chỉnh. - Bố cục bài viết có đủ 3 phần - Biết dùng dẫn chứng trực tiếp và gián tiếp để chứng minh. - Diễn đạt lưu loát, có cảm xúc. D: Cñng cè -Kh¸i qu¸t gi¸ trÞ néi dung vµ nghÖ thuËt cña ®o¹n trÝch “KiÒu ë lÇu Ng­ng BÝch” . E: H­íng dÉn VN -Häc bµi, «n tËp kÜ kiÕn thøc -Hoµn thiÖn c¸c bµi tËp Th¸ng 11 BUỔI 8 Ngày soạn: Ngày dạy: ¤n tËp V¨n b¶n tù sù. I. Môc tiªu cÇn ®¹t: 1. KiÕn thøc: Củng cố cho học sinh kiến thức về văn bản tự sự, hiểu rõ vai trò của yếu tố miêu tả, biểu cảm, nghị luận, các hình thức đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm, người kể trong văn bản tự sự. 2. Kü n¨ng: Rèn cho học sinh có kỹ năng tạo lập văn bản tự sự có kết hợp các yếu tố miêu tả, biểu cảm và nghị luận. 3. Th¸i ®é: Giáo dục học sinh ý thức luyện tập. II. ChuÈn bÞ: Gv: Nghiªn cøu néi dung chuyªn ®Ò, so¹n gi¸o ¸n. Hs: ChuÈn bÞ chuyªn ®Ò theo híng dÉn cña gi¸o viªn. III. TiÕn tr×nh lªn líp: 1. æn ®Þnh tæ chøc: 2. KiÓm tra bµi cò:
41. ? Thế nào là văn bản tự sự, đặc điểm của văn bản tự sự. ? Vai trò của các yếu tố miêu tả, nghị luận trong văn bản tự sự. 3. Bµi míi: TIẾT 1, 2 Hoạt động của thầy và trò Nội dung * Hoạt động I: V¨n b¶n tù sù. I. V¨n b¶n tù sù. ? ThÕ nµo lµ v¨n b¶n tù sù. - Hs nªu kh¸i niÖm. Gv kh¸i qu¸t chèt kiÕn thøc. ? ë lps 8 em ®· t×m hiÓu nh÷ng kiÕn thøc nµo vÒ v¨n -Khái niệm. b¶n tù sù. -Vai trò: - Hs: V¨n b¶n tù sù kÕt hîp yÕu tè miªu t¶ vµ biÓu c¶m. Lµm cho v¨n b¶n tù sù thªm ? Trong ch­¬ng tr×nh ng÷ v¨n 9. Em t×m hiÓu thªm sinh ®éng, hÊp dÉn ng­êi nh÷ng kiÕn thøc nµo vÒ v¨n b¶n tù sù. ®äc, ng­êi nghe - Hs: + Tù sù kÕt hîp víi Miªu t¶. + Tù sù kÕt hîp yÕu tè NghÞ luËn. + C¸c h×nh thøc ®èi tho¹i, ®éc tho¹i vµ ®éc tho¹i néi t©m trong v¨n b¶n tù sù. + Ng­êi kÓ chuyÖn trong v¨n b¶n tù sù ? Miªu t¶ trong v¨n b¶n tù sù gåm c¸c yÕu tè miªu t¶ nµo. - Hs: Miªu t¶ kh«ng gian, thêi gian, t¶ c¶nh, t¶ néi t©m, t¶ hµnh ®éng ? YÕu tè miªu t¶ cã vai trß nh­ thÒ nµo trong v¨n b¶n tù sù. - Hs. : Lµm cho v¨n b¶n tù sù thªm sinh ®éng, hÊp dÉn ng­êi ®äc, ng­êi nghe ? YÕu tè nghÞ luËn cã vai trß nh­ thÕ nµo. - Lµm cho c©u chuyÖn mang ®Ëm tÝnh triÕt lý. ? Em h·y cho biÕt vai trß cña ng«i kÓ trong v¨n b¶n tù sù. - Ng«i thø nhÊt: - Ng«i thø ba: ? Nh÷ng ­u ®iÓm, h¹n chÕ cña c¸c ng«i kÓ nµy. - Hs: Tr¶ lêi, Gv kh¸i qu¸t chèt kiÕn thøc. * Ho¹t ®éng II: Thùc hµnh v¨n b¶n tù sù. Gv yªu cÇu häc sinh theo dâi SGK trang 105. ? §äc ®Ò bµi sè 1: §Ò I: T­ëng t­îng 20 n¨m sau, vµo mét ngµy hÌ, II. Thùc hµnh v¨n b¶n tù em vÒ th¨m l¹i tr­êng cò. H·y viÕt th­ cho mét b¹n sù. häc håi Êy kÓ l¹i buæi th¨m tr­êng ®Çy xóc ®éng ®ã.
42. Ho¹t ®éng 1. T×m hÓu ®Ò bµi. §Ò I: T­ëng t­îng 20 n¨m ? KiÓu v¨n b¶n cÇ t¹o lËp. sau, vµo mét ngµy hÌ, em vÒ - Hs: V¨n b¶n tù s­. th¨m l¹i tr­êng cò. H·y viÕt Gv: V¨n b¶n tù sù cã kÕt hîp yÕu tè miªu t¶ vµ nghÞ th­ cho mét b¹n häc håi Êy luËn. kÓ l¹i buæi th¨m tr­êng ®Çy ? T×nh huèng cña ®Ò bµi nµy. xóc ®éng ®ã. - Hs: Cuéc gÆp gì víi m¸i tr­êng sau hai m­¬i n¨m. 1. T×m hÓu ®Ò bµi. ? Em sÏ chän ng«i kÓ nµo. - Hs: Ng«i kÓ thø nhÊt. Ho¹t ®éng 2. LËp dµn ý: ? Bµi v¨n tù sù gåm mÊy phÇn. Nªu yªu cÇu tõng 2. LËp dµn ý: phÇn cña bè côc ®ã. + Më bµi: Giíi thiÖu nh©n - Hs: Ba phÇn. vËt, sù viÖc ®­îc kÓ. + Më bµi: Giíi thiÖu nh©n vËt, sù viÖc ®­îc kÓ. + Th©n bµi: + Th©n bµi: KÓ l¹i diÔn biÕn sù viÖc ®­îc kÓ Gv: L­u ý VËn dông linh ho¹t c¸c h×nh thøc ®èi tho¹i, - T×nh huèng gÆp ng­êi ®éc tho¹i vµ ®éc tho¹i néi t©m trong v¨n b¶n tù sù. chiÕn sÜ l¸i xe. ? Dù kiÕn vÒ yÕu tè nghÞ luËn cña em trong v¨n b¶n nµy. - H×nh ¶nh ng­êi chiÕn sÜ l¸i - So s¸nh ®Ó lµm næi bËt h×nh ¶nh cña m¸i tr­êng sau xe qua c¸i nh×n cña em. 20 n¨m. - NghÞ luËn vÒ t×nh c¶m cña em víi m¸i tr­êng. - DiÔn biÕn cuéc trß chuyÖn. Nh÷ng g× m¸i tr­êng ®· t¹o dùng cho em. + KÕt bµi: Suy nghÜ, Ên t­îng vÒ sù viÖc ®­îc kÓ. - Cuéc trß chuyÖn cÇn c¨n cø Ho¹t ®éng 3. Gîi ý phÇn th©n bµi. vµo néi dung cña bµi th¬: ? Em gÆp ng­êi chiÕn sÜ l¸i xe trong hoµn c¶nh nµo. Bµi th¬ vÒ tiÓu ®éi xe kh«ng - §i th¨m quan viÖn b¶o tµng qu©n ®éi. kÝnh. Th«ng qua ®ã lµm næi - Lµ nhµ b¸o ®i thùc tÕ ë mÆt trËn. bËt ®­îc nh÷ng phÈm chÊt - Nh©n ngµy 22/12 tr­êng em tæ chøc gÆp mÆt thÕ hÖ tèt ®Ñp cña ng­êi lÝnh trong nh÷ng ng­êi lÝnh trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p, kh¸ng chiÕn chèng Mü cøu Mü. n­íc. ? H×nh ¶nh ng­êi lÝnh ®ã nh­ thÕ nµo. - Tuæi t¸c, trang phôc, hu©n huy ch­¬ng, mµu da, m¸i tãc, khu«n mÆt (miªu t¶) ? DiÔn biÕn cña cuéc trß chuyÖn. - Em hái ng­êi chiÕn sÜ l¸i xe nh÷ng g×, ng­êi chiÕn sÜ l¸i xe kÓ cho em nghe nh÷ng g× vÒ chiÕn tranh, vÒ tiÓu ®éi xe kh«ng kÝnh, vÒ tinh thÇn ý chÝ vµ lÝ t­ëng chiÕn ®Êu cña hä. Gv: L­u ý: CÇn miªu t¶ th¸i ®é cña ng­êi kÓ chuyÖn qua ¸nh m¾t, cö chØ, lêi nãi Víi nh©n vËt T«i- ng­êi kÓ chuyÖn cÇn bµy tá th¸i ®é, t©m tr¹ng khi ®­îc nghe nh÷ng c©u chuyÖn cã thùc vÒ ®êi sèng, chiÕn
43. ®Êu cña ng­êi lÝnh. ? Em sÏ ®­a yÕu tè nghÞ luËn vµo nh­ thÕ nµo. - NghÞ luËn vÒ lÝ t­ëng chiÕn ®Êu, quy luËt cña chiÕn tranh: ChiÕn tranh, bom ®¹n cña kÎ thï kh«ng thÓ ®Ì bÑp ®­îc tinh thÇn chiÕn ®Êu, ý chÝ, quyÕt t©m gi¶i phãng miÒn nam cña nh÷ng ng­êi chiÕn sÜ l¸i xe. Gv: L­u ý: Khi kÓ cÇn sö dông linh ho¹t c¸c h×nh thøc ®èi tho¹i, ®éc tho¹i vµ ®éc tho¹i néi t©m vµo trong v¨n b¶n tù sù. Ho¹t ®éng 4: ViÕt bµi. Gv: Tæ chøc cho häc sinh viÕt bµi sau ®ã tæ chøc nhËn xÐt ®¸nh gi¸ theo bè côc: Më bµi, th©n bµi, kÕt bµi. 1. Më bµi - Giíi thiÖu nh©n vËt: em vµng­êi lÝnh l¸i xe - T×nh huèng truyÖn: GÆp gì vµ trß chuyÖn trong hoµn c¶nh nµo? 4. ViÕt bµi hoµn chØnh. 2. Th©n bµi * DiÔn biÕn sù viÖc theo tr×nh tù: C©u chuyÖn x¶y ra ë 1. Më bµi ®©u? diÔn ra nh­ thÕ nµo? - Giíi thiÖu nh©n vËt: em - Nh©n vËt ng­êi chiÕn sÜ l¸i xe: ngo¹i h×nh, phÈm vµng­êi lÝnh l¸i xe chÊt, suy nghÜ, hµnh ®éng. - T×nh huèng truyÖn: GÆp gì - Néi dung cuéc trß chuyÖn: + Em hái vÒ ®éng lùc th«i vµ trß chuyÖn trong hoµn thóc ng­êi chiÕn sÜ ra trËn? TuyÕn ®­êng Tr­êng S¬n c¶nh nµo? nh­ thÕ nµo? Bom ®¹n MÜ ¸c liÖt ra sao? T¹i sao nh÷ng chiÕc xe kh«ng kÝnh? 2. Th©n bµi + Ng­êi chiÕn sÜ kÓ vÒ khã kh¨n, gian khæ cña * DiÔn biÕn sù viÖc theo tr×nh ng­êi lÝnh l¸i chiÕc xekh«ng kÝnh giäng kÓ hãm tù: C©u chuyÖn x¶y ra ë ®©u? hØnh, l¹c quan thÓ hiÖn chÊt ngang tµng, nghÞch ngîm diÔn ra nh­ thÕ nµo? kÓ vÒ ­íc m¬ cña ng­êi lÝnh + Nghe kÓ, em xóc ®éng nh­ thÕ nµo? (Suy nghÜ ®éc tho¹i néi t©m) + B×nh luËn vÒ tinhthÇn qu¶ c¶m cña ng­êi lÝnh. 3. KÕt luËn 3. KÕt luËn - Nªu kÕt thóc c©u chuyÖn - Nªu kÕt thóc c©u chuyÖn - C¶m nghÜ vÒ ng­êi lÝnh, vÒ - C¶m nghÜ vÒ ng­êi lÝnh, vÒ chiÕn tranh, vÒ t­¬ng lai. chiÕn tranh, vÒ t­¬ng lai. TIẾT 3, 4 §Ò II: KÓ l¹i giÊc m¬ trong ®ã em gÆp ng­êi th©n §Ò II: KÓ l¹i giÊc m¬ trong xa c¸ch ®· l©u ngµy. ®ã em gÆp ng­êi th©n xa Ho¹t ®éng 1: T×m hiÓu ®Ò. c¸ch ®· l©u ngµy. Gv: Tæ chøc cho häc sinh t×m hiÓu ®Ó nh­ ë ®Ò I.
44. L­u ý: §©y lµ mét giÊc m¬. * Gîi ý dµn ý: Ho¹t ®éng 2: Gîi ý phÇn th©n bµi. ? T×nh huèng dÉn ®Õn giÊc m¬ cña em. - T×nh huèng dÉn ®Õn giÊc - Sau khi lµm xong rÊt nhiÒu bµi tËp chuÈn bÞ cho kú m¬. kiÓm tra 8 tuÇn häc kú I. - Sau khi góp mÑ lµm viÖc nhµ. - H×nh ¶nh ng­êi th©n sau - GÇn ®Õn ngµy ng­êi th©n vÒ. bao n¨m xa c¸ch. ? Kh«ng gian cña giÊc m¬ nh­ thÕ nµo ? Ng­êi th©n em gÆp trong m¬ lµ ai. - Cuéc trß chuyÖn cña em - Bè, mÑ, anh, chÞ, «ng bµ ngo¹i. vêi ng­êi th©n. L­u ý: Ng­êi th©n lµ nh÷ng ng­êi ruét thÞt, t¹i sao em l¹i nhí ng­êi Êy. - T×nh huèng kÕt thóc giÊc ? H×nh ¶nh ng­êi th©n trong giÊc m¬ cña em hiÖn lªn m¬. nh­ thÕ nµo ( Chó ý sù thay ®æi cña ng­êi th©n sau bao n¨m xa c¸ch) * ViÕt bµi hoµn chØnh. - Trang phôc, ®å dïng mang theo ? T©m tr¹ng cña em nh­ thÕ nµo khi gÆp ng­êi th©n (miªu t¶ néi t©m). ? T×nh c¶m cña ng­êi th©n ®èi víi em nh­ thÕ nµo ? Em vµ ng­êi th©n ®· trß chuyªn víi nhau nh­ thÕ nµo. - ChuyÖn c«ng viÖc, chuyÖn gia ®×nh, chuyÖn häc tËp ? Ng­êi th©n cho em mãn quµ g×, v× sao. ? T©m tr¹ng cña em nh­ thÕ nµo khi nhËn ®­îc quµ. ? T×nh huèng nµo lµm giÊc m¬ cña em chît tØnh. - MÑ gäi, chu«ng ®ång hå b¸o thøc, tiÕng chu«ng nhµ thê - NghÞ luËn vÒ t×nh c¶m gia ®×nh: Cha con, anh em §Ò III: KÓ l¹i mét trËn chiÕn ®Êu ¸c liÖt mµ em ®· ®äc, ®· nghe kÓ, hoÆc ®· xem trªn mµn ¶nh. * Gv: Tæ chøc cho häc sinh kÓ l¹i ®o¹n trÝch håi 14 - Hoµng Lª nhÊt thèng chÝ. (Ng« Gia V¨n Ph¸i). §Ò III: KÓ l¹i mét trËn chiÕn §¸nh Ngäc håi qu©n Thanh bÞ Thua trËn ®Êu ¸c liÖt mµ em ®· ®äc, ®· Bá Th¨ng Long Chiªu Thèng trèn ra ngoµi. nghe kÓ, hoÆc ®· xem trªn * Gîi ý viÕt bµi. mµn ¶nh. ? Sù viÖc ®­îc kÓ: - Thêi ®iÓm qu©n Thanh - Cuéc tiÕn c«ng cña vua Quang Trung cïng c¸c sang x©m l­îc n­íc ta. t­íng sÜ ra thµnh Th¨ng Long ®Ó ®¸nh ®uæi qu©n x©m - Th¸i ®é cña via Qung trung l­îc nhµ Thanh vµ lËt nhµo ngai vµng thèng trÞ cña khi nghe tin nµy. tªn vua hÌn nh¸t, bÊt tµi Lª Chiªu Thèng. - ViÖc vua Quang Trung lªn ? Em sÏ kÓ l¹i c¸c sù viÖc nµo. ng«i hoµng ®Õ.
45. - Thêi ®iÓm qu©n Thanh sang x©m l­îc n­íc ta. - ViÖc vua Qung Trung tæ - Th¸i ®é cña via Qung trung khi nghe tin nµy. chøc kÕn lÝnh ë NghÖ An. - ViÖc vua Quang Trung lªn ng«i hoµng ®Õ. Sau ®ã Vua Quang Trung - ViÖc vua Qung Trung tæ chøc kÕn lÝnh ë NghÖ An. ®äc lêi phñ dô vµ h¹ lÖnh Sau ®ã Vua Quang Trung ®äc lêi phñ dô vµ h¹ lÖnh xuÊt qu©n vµo ngµy 30 th¸ng xuÊt qu©n vµo ngµy 30 th¸ng ch¹p. ch¹p. * DiÔn biÕn c¸c trËn ®¸nh cña vua Quang Trung. * DiÔn biÕn c¸c trËn ®¸nh - TrËn s«ng Gi¸n vµ s«ng Thanh QuyÕt. cña vua Quang Trung. - TrËn Hµ Håi(3/1 ¢L) - TrËn s«ng Gi¸n vµ s«ng - TrËn Ngäc Håi(S¸ng mång 5/1 ¢L) Thanh QuyÕt. - TrËn ®¸nh thµnh Th¨ng Long( Tr­a mång 5/1 ¢L) - TrËn Hµ Håi(3/1 ¢L) - Sù thÊt b¹i cña qu©n Thanh vµ Lª Chiªu Thèng. - TrËn Ngäc Håi(S¸ng mång * ý nghÜa lÞch sö ( Sö dông yÕu tè nghÞ luËn) 5/1 ¢L) * L­u ý: Cã thÓ ®Ò bµi yªu cÇu ®ãng vai nh©n vËt - TrËn ®¸nh thµnh Th¨ng Quang Trung hoÆc ng­êi lÝnh trong qu©n ®éi cña Long( Tr­a mång 5/1 ¢L) Quang Trung kÓ l¹i néi dung cña ®o¹n trÝch nµy. - Sù thÊt b¹i cña qu©n Thanh Trong tr­êng hîp nµy ng­êi kÓ chuyÖn vÉn x­ng T«i. vµ Lª Chiªu Thèng. §Ò IV: KÓ l¹i mét kû niÖm s©u s¾c cña em víi ng­êi b¹n th©n. * Gîi ý lËp dµn ý. §Ò IV: KÓ l¹i mét kû niÖm I. Më bµi: s©u s¾c cña em víi ng­êi - Giíi thiÖu c©u chuyÖn ®­îc kÓ. b¹n th©n. II. Th©n bµi: I. Më bµi: KÓ l¹i néi dung diÔn biÕn c©u chuyÖn theo tr×nh tù - Giíi thiÖu c©u chuyÖn ®­îc nhÊt ®Þnh(Kh«ng gian, thêi gian, ) kÓ. - Quan hÖ cña em víi ngêi b¹n th©n. II. Th©n bµi: - Kû niÖm nµo lµ s©u s¾c nhÊt. (KÓ kÕt hîp víi t¶) KÓ l¹i néi dung diÔn biÕn - Rót ®îc bµi häc nhÑ nhµng nhng s©u s¾c qua c©u c©u chuyÖn theo tr×nh tù nhÊt chuyÖn(Phư¬ng thøc nghi luËn) ®Þnh (Kh«ng gian, thêi gian III. KÕt bµi: ) Rót ra bµi hä vÒ t×nh b¹n. * Yªu cÇu: V¨n b¶n tù sù cã kÕt hîp yÕu tè miªu t¶, biÓu c¶m vµ nghÞ luËn. Sö dông linh ho¹t c¸c h×nh thøc III. KÕt bµi: Rót ra bµi hä vÒ ®èi tho¹i ®éc tho¹i vµ ®éc tho¹i néi t©m. t×nh b¹n. * Ho¹t ®éng IV: Thùc hµnh tæng hîp. Gv: Tæ chøc cho häc sinh ®äc bµi viÕt, yªu cÇu c¶ líp nghe vµ nhËn xÐt ­u nh­îc ®iÓm cña mçi bµi viÕt trªn c¸c ph­¬ng diÖn sau: - Bè côc cña bµi viÕt: Më bµi, th©n bµi, kÕt bµi. * Thùc hµnh tæng hîp - C¸ch t¹o t×nh huèng, c¸ch diiÔn ®¹t, ng«n ng÷, c¸ch t¹o lËp c¸c ®o¹n v¨n. - Bµi viÕt ®· sö dông linh ho¹t c¸c ph­¬ng thøc biÓu
46. ®¹t ch­a. - C¸c h×nh thøc ®èi tho¹i, ®éc tho¹i vµ ®éc tho¹i néi t©m cã ®­îc sö dông mét c¸ch cã hiÖu qu¶ kh«ng. - Bµi viÕt cã sinh ®éng hÊp dÉn kh«ng. Sau khi ®· tæ chøc cho häc sinh thùc hµnh, gi¸o viªn nhËn xÐt, bæ sung, rót kinh nghiÖm vµ chèt kiÕn thøc. * Cñng cè -? YÕu tè nghÞ luËn, miêu tả cã vai trß nh­ thÕ nµo trong vb tự sự? - Lµm cho c©u chuyÖn mang ®Ëm tÝnh triÕt lý.Lµm cho v¨n b¶n tù sù thªm sinh ®éng, hÊp dÉn ng­êi ®äc, ng­êi nghe ? Em h·y cho biÕt vai trß cña ng«i kÓ trong v¨n b¶n tù sù ? * H­íng dÉn VN -Häc bµi, «n tËp kÜ kiÕn thøc -Hoµn thiÖn c¸c bµi tËp THÁNG 12 BUỔI 9 Ngày soạn: Ngày dạy: Tiết 1, 2, CẢM THỤ CÁC TÁC PHẨM VĂN HỌC VIỆT NAM HIỆN ĐẠI I. Mục tiêu cần đạt: - Học sinh nắm được các bước làm bài văn cảm thụ, từ các đoạn thơ, đoạn văn đã học, viết bài cảm thụ hoàn chỉnh. - Rèn luyện cho học sinh kỹ năng cảm thụ văn học. II. Chuẩn bị: Thầy: Soạn giáo án Trò: Học thuộc các bài thơ hiện đại, tóm tắt được các tác phẩm truyện III. Tiến trình lên lớp: 1. Ổn định tổ chức 2. Kiểm tra: Gv kiểm tra việc học thuộc lòng thơ của học sinh 3. Bài mới Hoạt động của thầy và trò Nội dung
47. *Hoạt động I: Khi hướng dẫn Hs làm bài văn I. Cách làm bài văn cảm nhận. cảm thụ, Gv lần lượt thực hiện theo thứ tự các bước như sau: 1. Bước 1: 1. Bước 1: - Đọc kỹ đoạn thơ, đoạn văn xác - Đọc kỹ đề bài, nắm được đề bài yêu cầu gì. định nội dung và nghệ thuật chính - Đọc kỹ đoạn thơ, đoạn văn xác định nội của đoạn văn, đoạn thơ mà đề bài dung và nghệ thuật chính của đoạn văn, đoạn cho. thơ mà đề bài cho. 2. Bước 2: 2. Bước 2: - Đoạn thơ, đoạn văn ấy có cần phân ý - - Tìm dấu hiệu nghệ thuật của từng không? Nếu có: Phân thành mấy ý, đặt tiêu đề ý, gọi tên các biện pháp nghệ thuật cho từng ý. qua các dấu hiệu. - Tìm dấu hiệu nghệ thuật của từng ý?(Dấu hiệu nghệ thuật còn gọi là điểm sáng nghệ 3. Bước 3: thuật). Gọi tên các biện pháp nghệ thuật qua - Ở mỗi dấu hiệu nghệ thuật cần: các dấu hiệu. Nêu tác dụng của biện pháp nghệ 3. Bước 3: thuật với nội dung của đoạn thơ, - Lập dàn ý cho đoạn văn cảm nhận. đoạn văn cảm nhận. - Ở mỗi dấu hiệu nghệ thuật cần: Nêu tác - Dự kiến nêu cảm nghĩ, đánh giá, dụng của biện pháp nghệ thuật với nội dung liên tưởng theo hiểu biết của Hs. của đoạn thơ, đoạn văn cảm nhận. - Dự kiến nêu cảm nghĩ, đánh giá, liên tưởng 4. Bước 4: Viết thành đoạn văn cảm theo hiểu biết của Hs. thụ dựa vào nội dung đã tìm hiểu ở 4. Bước 4: Viết thành đoạn văn cảm thụ dựa ba bước trên. vào nội dung đã tìm hiểu ở ba bước trên. II: Thực hành 1. Bài thơ Đồng chí - Chính Hữu * Hoạt động II: Thực hành 1. Bài thơ Đồng chí - Chính Hữu ? Em hày đọc thuộc lòng bài thơ và trình bày Bài tập 1: Cảm nhận của em về hoàn cảnh sáng tác của bài thơ này. đoạn thơ sau: Bài tập 1: Cảm nhận của em về đoạn thơ sau: Đêm nay rừng hoang sương muối Đêm nay rừng hoang sương muối Đứng cạnh bên nhau chờ giặc tới Đứng cạnh bên nhau chờ giặc tới Đàu súng trăng treo Đàu súng trăng treo (Đồng chí - Chính Hữu) (Đồng chí - Chính Hữu) Gợi ý: Gợi ý: - Câu thơ vừa tả cảnh thực vừa ? Nội dung khái quát của đoạn thơ trên là gì mang nét tượng trưng. - Tình đồng chí đồng dội của người lính trong - Tác giả tả cảnh những người lính phiên canh gác đêm. phục kích chờ giặc trong đêm sương ? Em có nhận xét gì về bút pháp miêu tả của muối. Chính Hữu qua đoạn thơ này - Súng hướng mũi lên trời có ánh
48. - Câu thơ vừa tả cảnh thực vừa mang ý nghĩa trăng lơ lửng giữa trời như treo trên tượng trưng. đầu ngọn súng. Đồng thời "Đầu ? Hoàn cảnh chiến đấu của người lính như thế súng trăng treo" còn mang ý nghĩa nào tượng trưng. - Tác giả tả cảnh những người lính phục kích - Ba câu thơ có sự kết hợp giữa bút chờ giặc trong đêm sương muối. pháp hiện thực và lãng mạn: Vừa - Súng hướng mũi lên trời có ánh trăng lơ thực, vừa mơ, vừa xa vừa gần, vừa lửng giữa trời như treo trên đầu ngọn súng. mang tính chiến đấu vừa mang tính Đồng thời "Đầu súng trăng treo" còn mang ý trữ tình. Vừa chiến sĩ vừa thi sĩ. nghĩa tượng trưng. - Đây là hình ảnh đẹp tượng trưng - Ba câu thơ có sự kết hợp giữa bút pháp hiện cho tình cảm trong sáng của người thực và lãng mạn: Vừa thực, vừa mơ, vừa xa chiến sĩ. Mối tình đồng chí đang nảy vừa gần, vừa mang tính chiến đấu vừa mang nở, vươn cao, tỏa sáng từ cuộc đời tính trữ tình. Vừa chiến sĩ vừa thi sĩ. chiến đấu. Hình ảnh thật độc đáo => Giáo viên bình: Đây là hình ảnh đẹp tượng gây xúc động bất ngờ, thú vị cho trưng cho tình cảm trong sáng của người người đọc. Nó nói lên đầy đủ ý chiến sĩ. Mối tình đồng chí đang nảy nở, vươn nghĩa cao đẹp của mục đích lí tưởng cao, tỏa sáng từ cuộc đời chiến đấu. Hình ảnh chiến đấu và mối tình đồng chí thật độc đáo gây xúc động bất ngờ, thú vị cho thiêng liêng của anh bộ đội Cụ Hồ. người đọc. Nó nói lên đầy đủ ý nghĩa cao đẹp 2. Bài thơ Đoàn thuyền đánh cá - của mục đích lí tưởng chiến đấu và mối tình Huy cận đồng chí thiêng liêng của anh bộ đội Cụ Hồ. Bài tập 2: Phát biểu cảm nhậ của em về đoạn thơ sau: 2. Bài thơ Đoàn thuyền đánh cá - Huy cận Mặt trời xuống biển như hòn lửa, ? Trình bày thời gian, hoàn cảnh sáng tác của Sóng đã cài then đêm sập cửa. bài thơ. Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi. ? Cảm hứng bao trùm toàn bộ bài thơ này là Câu hát căng buồm cùng gió khơi. gì (Trích: Đoàn thuyền đánh cá - Huy - Cảm hứng thiên nhiên, vũ trụ và con người Cận) lao động vùng mỏ Quảng Ninh. - Hình ảnh đoàn thuyền đánh cá Bài tập 2: Phát biểu cảm nhậ của em về đoạn trong cảnh ra khơi. thơ sau: - Hình ảnh so sánh: Mặt trời với hòn Mặt trời xuống biển như hòn lửa, lửa Sóng đã cài then đêm sập cửa. => Gợi liên tưởng vũ trụ như một Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi. ngôi nhà khổng lồ còn màn đêm là Câu hát căng buồm cùng gió khơi. cánh cửa. (Trích: Đoàn thuyền đánh cá - Huy Cận) - Hình ảnh ẩn dụ Sóng cài then, đêm
49. * Hướng dẫn Hs cảm nhận. sập cửa độc đáo ở chỗ nó gợi sự an ? Nêu nội dung chính của đoạn thơ toàn, gần gũi giữa con người và - Hình ảnh con người và đoàn thuyền trong thiên nhiên. cảnh ra khơi. - Từ ngữ gợi tả Lại cho thấy đây ? Những nét độc đáo về nghệ thuật của đoạn không phải là lần đầu tiên người dân thơ. làng chài ra khơi đánh cá đêm mà - Hình ảnh so sánh: Mặt trời với hòn lửa công việc đánh cá đêm của họ diễn - Hình ảnh ẩn dụ: Sóng - then cửa, màn đêm - ra thường xuyên, liên tục. cánh cửa khổng lồ. - Từ ngữ gợi tả: "lại" => Gợi liên tưởng vũ trụ như một ngôi nhà khổng lồ còn màn đêm là cánh cửa. - Bút pháp có sự kết hợp giữa tả thực và lãng mạn trong câu thơ thứ 4: Câu hát căng buồm 3. Bài thơ: Bài thơ về tiểu đội xe cùng gió khơi . Ba sự vật cùng xuất hiện không kính - Phạm Tiến Duật trong một câu thơ vừa miêu tả khí thế hứng Câu 3: Cảm nhận của em về đoạn khởi, hào hứng trong cảnh ra khơi của người thơ sau: dân làng chài, vừa cho thấy con thuyền trong Không có kính rồi xe không có đèn, cảnh ra khơi như nhận được sự ủng hộ của Không có mui xe, thùng xe có xướXe TN, vũ trụ vẫn chạy vì miền nam phía trước. Chỉ cần trong xe có một trái tim (BT về TĐ xe KK - PTD) - Bốn câu thơ dựng hai hình ảnh đối lập đầy kịch tính, rất bất ngờ, thú vị. Hai câu đầu dồn dập, những mất mát, khó khăn do quân địch gieo Tiết 3,4 xuống : không kính, không đèn, không mui, thùng xe có xước. 3. Bài thơ: Bài thơ về tiểu đội xe không kính - - Điệp ngữ “không có” nhắc lại ba Phạm Tiến Duật lần như nhân lên ba lần những thử ? Em hãy trình bày thời gian, hoàn cảnh sáng thách khốc liệt. Hai câu cuối âm tác của bài thơ. điệu đối chọi lại, trôi chảy, êm ru. C âu 3: Cảm nhận của em về đoạn thơ sau: - Hình ảnh đậm nét. Vậy là đoàn xe Không có kính rồi xe không có đèn, đã chiến thắng, vượt lên bom đạn, Không có mui xe, thùng xe có xước. hăm hở hướng ra phía trước, hướng Xe vẫn chạy vì miền nam phía trước. ra tiền tuyến lớn với một tình cảm Chỉ cần trong xe có một trái tim thiêng liêng “vì miền Nam.” Vì cuộc (BT về TĐ xe KK - PTD) chiến đấu giành độc lập, thống nhất Gợi ý cảm thụ ? Nội dung của đoạn thơ trên cho cả nước. đặc biệt, tỏa sáng chói - Hs: Sự thiếu thốn đến trần trụi của những ngời cả đoạn thơ là hình ảnh “trong chiếc xe vận tải trên tuyến dường Trường Sơn
50. trong kháng chiến chống Mỹ và ý chí quyết xe có một trái tim.” tâm giải phóng miền nam thống nhất đất nước - Thì ra cội nguồn sức mạnh của cả của người chiến sĩ lái xe đoàn xe, gốc rể phẩm chất anh hùng ? Các biện pháp tu từ ụng nghệ thuật được của người cầm lái tích tụ, đọng kết nhà thơ sử dung để diễn đạt nội dung trên. lại ở cái “trái tim” gan góc, kiên - Điệp từ: không có cường,giàu bản lĩnh và chan chứa - Hình ảnh thơ đối lập: hai câu trên dois lập tình yêu thương này. Phải chăng với hai câu dưới. chính trái tim co người đã cầm lái ? - Hình ảnh hoán dụ: Trái tim =>Tình yêu tổ quốc, tình thương đồng bào, đồng chí ở miền Nam đau khổ đã khích lệ, 3. Bài thơ: Bếp lửa - Bằng Việt động viên người chiến sĩ vững tay lái xe về Câu 4: Cảm nhận của em về cái tới đích ? hay, cái đẹp của đoạn thơ sau: Một bếp lửa chờn vờn sương sớm - Bốn câu thơ dựng hai hình ảnh đối lập đầy Một bếp lửa ấp iu nộng đượm kịch tính, rất bất ngờ, thú vị. Hai câu đầu dồn Cháu thương bà biết mấy nắng mưa dập, những mất mát, khó khăn do quân địch (Bếp lửa - Bằng Việt) gieo xuống : không kính, không đèn, không - Những hình ảnh mở đầu vừa thực mui, thùng xe có xước. vừa hư như trong truyện cổ tích . - Điệp ngữ “không có” nhắc lại ba lần như - Ngọn lửa nhỏ mờ trong sương sớm nhân lên ba lần những thử thách khốc liệt. Hai mai 2 hình ảnh lúc ẩn lúc hiện tạo câu cuối âm điệu đối chọi lại, trôi chảy, êm nên 1 quãng cãnh trữ tình làm lay ru. động cảm xúc dạt dào của tác giả . - Hình ảnh đậm nét. Vậy là đoàn xe đã chiến - Bếp lửa ! hình ảnh bếp lửa từ trong thắng, vượt lên bom đạn, hăm hở hướng ra sâu thẳm tiềm thức khi ẩn khi hiện , phía trước, hướng ra tiền tuyến lớn với một khi mờ trong nỗi nhớ nôn nao của tình cảm thiêng liêng “vì miền Nam.” Vì cuộc đứa cháu khi xa cách lâu ngày . chiến đấu giành độc lập, thống nhất cho cả - Từ "ấp iu" được dúng rất sáng tạo. nước. đặc biệt, tỏa sáng chói ngời cả đoạn thơ Đó là kết quả rút gọn và nối kết của là hình ảnh “trong xe có một trái tim.” bao từ " ấp lửa , chắt chiu , nâng niu - Thì ra cội nguồn sức mạnh của cả đoàn xe, " Đi với động từ này là tính từ " gốc rể phẩm chất anh hùng của người cầm lái nồng đượm " Những điều đó đã nói tích tụ, đọng kết lại ở cái “trái tim” gan góc, lên rằng bếp lửa đã có 1 linh hồn , kiên cường,giàu bản lĩnh và chan chứa tình trờ thành bếp lửa ủ chứa tình thương yêu thương này. Phải chăng chính trái tim co của cháu đôi với cuộc đời lam lũ , người đã cầm lái ? trai qua " nắng mưa " của người Bà . =>Tình yêu tổ quốc, tình thương đồng bào, đồng chí ở miền Nam đau khổ đã khích lệ, động viên người chiến sĩ vững tay lái xe về tới đích ? GV bình: Và ẩn sau ý nghĩa “trái tim cầm
51. lái”, câu thơ còn muốn hướng ngưới đọcvề một chân lý của thời đại chúng ta :sức mạnh quyết định chiến thắng không phải là vũ khí, là công cụ mà là co người, con người mang trái tim nồng nàn yêu thương, ý chí kiên cường, dũng cảm, niền lạc quan và mọi niền tin vững chắc. Có thể nói, cả bài thơ, hay nhất là câu thơ cuối cùng. Nó là “con mắt của thơ” bật sáng chủ đề, tỏa sáng vẻ đẹp của hìng tường nhân vật trong thơ. Bài thơ được khép lài mà âm hưởng của nó như vẫn vang xa chính là nhờ câu thơ ấy. 3. Bài thơ: Bếp lửa - Bằng Việt Câu 4: Cảm nhận của em về cái hay, cái đẹp của đoạn thơ sau: Một bếp lửa chờn vờn sương sớm Một bếp lửa ấp iu nộng đượm Cháu thương bà biết mấy nắng mưa (Bếp lửa - Bằng Việt) - Những hình ảnh mở đầu vừa thực vừa hư như trong truyện cổ tích . - Ngọn lửa nhỏ mờ trong sương sớm mai 2 hình ảnh lúc ẩn lúc hiện tạo nên 1 quãng cãnh trữ tình làm lay động cảm xúc dạt dào của tác giả . - Bếp lửa ! hình ảnh bếp lửa từ trong sâu thẳm tiềm thức khi ẩn khi hiện , khi mờ trong nỗi nhớ nôn nao của đứa cháu khi xa cách lâu ngày . - Từ "ấp iu" được dúng rất sáng tạo. Đó là kết quả rút gọn và nối kết của bao từ " ấp lửa , chắt chiu , nâng niu " Đi với động từ này là tính từ " nồng đượm " Những điều đó đã nói lên rằng bếp lửa đã có 1 linh hồn, trở thành bếp lửa ủ chứa tình thương của cháu đôi với cuộc đời lam lũ , trai qua " nắng mưa " của người Bà .
52. 4. Củng cố: Kỹ năng viết bài văn cảm thụ về một đoạn thơ, đoạn văn. 5. Dặn dò: Ôn tập, viết hoàn chỉnh các bài văn cảm nhận đã chữa. THÁNG 12 BUỔI 10 Ngày soạn: Ngày dạy: CẢM THỤ CÁC TÁC PHẨM VĂN HỌC VIỆT NAM HIỆN ĐẠI I. Mục tiêu cần đạt: - Học sinh nắm được các bước làm bài văn cảm thụ, từ các đoạn thơ, đoạn văn đã học, viết bài cảm thụ hoàn chỉnh. - Rèn luyện cho học sinh kỹ năng cảm thụ văn học. II. Chuẩn bị: Thầy: Soạn giáo án Trò: Học thuộc các bài thơ hiện đại, tóm tắt được các tác phẩm truyện III. Tiến trình lên lớp: 1. Ổn định tổ chức 2. Kiểm tra: Gv kiểm tra việc học thuộc lòng thơ của học sinh 3. Bài mới Cảm nhận của em về đoạn thơ sau Câu 1: Cảm nhận của em về đoạn thơ
53. Rồi sớm rồi chiều lại bếp lủa bà nhen sau Một ngọn luẳ lòng bà luôn ủ sẳn Rồi sớm rồi chiều lại bếp lủa bà nhen Một ngọn luẳ chứa niềm tin dai dẳng Một ngọn luẳ lòng bà luôn ủ sẳn (Bếp lửa - BV) Một ngọn luẳ chứa niềm tin dai dẳng - Một lần nữa qua lời thơ của tác giả ta đã (Bếp lửa - BV) cảm nhận được sự khó nhọc của người bà - Một lần nữa qua lời thơ của tác giả ta đã khi ngày ngày, sớm chiều nhen bếp lửa . cảm nhận được sự khó nhọc của người bà - Tại sao bà có thể nhẫn nại hi sinh đến khi ngày ngày, sớm chiều nhen bếp lửa . như vậy! Do trong lòng bà luôn có 1 ngọn - Tại sao bà có thể nhẫn nại hi sinh đến luẳ niềm tin ủ sẳn . Ngọn lửa của niềm tin như vậy! Do trong lòng bà luôn có 1 ngọn đất nước sẽ hòa bình độc lập, cuộc sống luẳ niềm tin ủ sẳn . sẽ được nâng cao, không còn viễn cảnh - Ngọn lửa của niềm tin đất nước sẽ hòa đói nghèo nữa, đất nước sẽ thống nhất với bình độc lập, cuộc sống sẽ được nâng cao, nhau, người thân và gia đình sẽ không không còn viễn cảnh đói nghèo nữa, đất còn chịu cảnh thoát li nữa mà sẽ về sum nước sẽ thống nhất với nhau, người thân họp cùng bà lúc cuối đời. và gia đình sẽ không còn chịu cảnh thoát =>Là ngọn lửa của niềm tin đứa cháu li nữa mà sẽ về sum họp cùng bà lúc cuối mình sau này sẽ nên người , sẽ noi gương đời. được cha mẹ, sẽ nhận ra được sự khó nhọc của bà trong công việc nuôi dạy cháu tù đó người cháu có thể quyết tâm học thành tài để xây dựng đất nước tươi đẹp hơn, giàu đẹp hơn . *. Bài thơ: Ánh trăng - Nguyễn Duy 2. Bài thơ: Ánh trăng - Nguyễn Duy ? Cho biết hoàn cảnh sáng tác của bài thơ Câu 2: Cảm nh ận của em về cái hay ? Đề tài được nhà thơ Nguyễn Duy đề cập của đoan thơ sau đến trong bài thơ này Trăng cứ tròn vành vạnh - Hình ảnh người lính sau chiến kể chi người vô tình tranh. Đạo lí Uống nước nhớ ánh trăng im phăng phắc nguồn. đủ cho ta giật mình - Mặc cho con người vô tình “ trăng cứ tròn vành vạnh”. Đó là hình ảnh tượng trưng cho quá khứ đẹp đẽ, vẹn nguyên chẳng thể phai mờ. “ ánh trăng im phăng phắc” - phép nhân hóa khiến hình ảnh vầng trăng hiện ra như một con người cụ thể, một người bạn, một nhân chứng, rất nghĩa tình nhưng cũng vô tình nghiêm khắc
54. đang nhắc nhở con người đừng quên quá khứ. - “ Ánh trăng im phăng phắc” nhưng đủ làm con người “ giật mình” nhận ra sự vô tình không nên có, sự lãng quên đáng trách của mình. - Con người có thể vô tình, có thể lãng quên, nhưng thiên nhiên và nghĩa tình quá khứ thì vẫn vẹn nguyên vĩnh hằng. 1. Làng - Kim Lân ? Tr×nh bµy hoµn c¶nh s¸ng t¸c cña v¨n ÔN TẬP TRUYỆN HIỆN ĐẠI b¶n lµng cña Kim L©n 1. Làng - Kim Lân - Hs tr×nh bµy, Gv kh¸I qu¸t chètt kiÕn - Nhà văn Kim Lân đã đặt nhân vật thøc. ông Hai vào một tình huống rất gay cấn. ? Cho biÕt t×nh huèng cña truyÖn ng¾n Ông Hai vốn rất yêu làng, lúc nào cũng nµy. tự hào và khoe khoang về ngôi làng của - Nhà văn Kim Lân đã đặt nhân vật ông mình với sự giàu có và tinh thần kháng Hai vào một tình huống rất gay cấn. Ông chiến. Nhưng đột nhiên ông nhận được Hai vốn rất yêu làng, lúc nào cũng tự hào tin set đánh mang tai từ những người tản và khoe khoang về ngôi làng của mình cư - làng ông theo Tây, làm việt gian. với sự giàu có và tinh thần kháng chiến. Ông vô cùng đau đớn tủi hổ và nhục nhã. Nhưng đột nhiên ông nhận được tin set Các tạo tình huống như vậy nhà văn Kim đánh mang tai từ những người tản cư - Lân muốn làm nổi bật lòng yêu làng gắn làng ông theo Tây, làm việt gian. Ông vô liền với lòng yêu nước và tinh thần cùng đau đớn tủi hổ và nhục nhã. kháng chiến của người nông dân Việt Nam thời kỳ đầu của cuộc kháng chiến chống Pháp. 2. Lặng lẽ Sa Pa - Nguyễn Thành Long ? Tr×nh bµy hoµn c¶nh s¸ng t¸c cña v¨n 2. Lặng lẽ Sa Pa - Nguyễn Thành Long b¶n LÆng lÏ Sa Pa cña NguyÔn Thµnh - Truyện ngắn Lặng lẽ Sa Pa có Long tình huống rất đơn giản. Câu chuyện chỉ - Hs tr×nh bµy, Gv kh¸I qu¸t chètt kiÕn xoay quanh cuộc gặp gỡ tình cờ của nhân thøc. vật anh Thanh niên với ông Hoạ sĩ già và ? Cho biÕt t×nh huèng cña truyÖn ng¾n cô Kỹ sư trẻ diễn ra trong vòng ba mươi nµy. phút trên đỉnh núi Yên Sơn cao hai nghìn - Truyện ngắn Lặng lẽ Sa Pa có sáu trăm mét. Cuộc gặp gỡ bất ngờ tình huống rất đơn giản. Câu chuyện chỉ nhưng đã để lại trong lòng mỗi nhân vật xoay quanh cuộc gặp gỡ tình cờ của nhân những ấn tượng sâu sắc về lí tưởng và vật anh Thanh niên với ông Hoạ sĩ già và mục đích sống. Cách tạo tình huống như cô Kỹ sư trẻ diễn ra trong vòng ba mươi vậy nhà văn Nguyễn Thành Long muốn phút trên đỉnh núi Yên Sơn cao hai nghìn làm nổi bật hình ảnh những con người sáu trăm mét. Cuộc gặp gỡ bất ngờ nhưng đang lao động âm thầm lặng lẽ, đầy trách
55. đã để lại trong lòng mỗi nhân vật những nhiệm để cống hiến hết mình cho đất ấn tượng sâu sắc về lí tưởng và mục đích nước, cho công cuộc xây dựng chủ nghĩa sống. xã hội ở Miền Bắc những năm 70 của thế kỷ XX. 3. Chiếc lược ngà - Nguyễn Quang 3. Chiếc lược ngà - Nguyễn Quang Sáng. Sáng. - Tình huống của truyện ngắn ? Tr×nh bµy hoµn c¶nh s¸ng t¸c cña v¨n Chiếc lược ngà thật éo le. Anh Sáu sau b¶n ChiÕc L­îc Ngµ cña nhµ v¨n NguyÔn tám năm xa nhà đi làm kháng chiến, Quang S¸ng chuyến nghỉ phếp thăm quê trước khi - Hs tr×nh bµy, Gv kh¸I qu¸t chètt kiÕn chuyển đơn vị này với anh thật ý nghĩa thøc. bởi anh sẽ được gặp con - đứa con gái ? Cho biÕt t×nh huèng cña truyÖn ng¾n duy nhất anh chưa từng gặp mặt. Nhưng nµy. bé Thu đã không nhận ra anh là cha. - Tình huống của truyện ngắn Chiếc lược Ngày anh ra đi cũng là lúc bé Thu nhận ngà thật éo le. Anh Sáu sau tám năm xa ra anh là cha. nhà đi làm kháng chiến, chuyến nghỉ - Ở chiến khu lúc nào anh cũng phếp thăm quê trước khi chuyển đơn vị nhớ về con, anh dồn hết tâm lực vào việc này với anh thật ý nghĩa bởi anh sẽ được tạo ra cây lược ngà để tặng con. Nhưng gặp con - đứa con gái duy nhất anh chưa anh chưa kịp trao chiếc lược cho con thì từng gặp mặt. Nhưng bé Thu đã không anh đã hy sinh trong một trận càn của nhận ra anh là cha. Ngày anh ra đi cũng giặc Mỹ. là lúc bé Thu nhận ra anh là cha. - Tạo tình huống như vậy - Ở chiến khu lúc nào anh cũng Nguyễn Quang Sáng muốn ca ngợi tình nhớ về con, anh dồn hết tâm lực vào việc cảm cha con sâu nặng của anh sáu và bé tạo ra cây lược ngà để tặng con. Nhưng Thu trong hoàn cảnh éo le, vùa là lời lên anh chưa kịp trao chiếc lược cho con thì án tố cáo tội ác của chiến tranh đã gây ra anh đã hy sinh trong một trận càn của cho bao gia đình Việt Nam. giặc Mỹ. 4. Củng cố: Kỹ năng viết bài văn cảm thụ về một đoạn thơ, đoạn văn. 5. Dặn dò: Ôn tập, viết hoàn chỉnh các bài văn cảm nhận đã chữa. THÁNG 12 BUỔI 11 Ngày soạn: Ngày dạy: ÔN TẬP TIẾNG VIỆT I. Mục tiêu cần đạt:
56. - Học sinh nắm được các kiến thức đã học về từ vựng Tiếng Việt 9. Vận dụng kiến thức đã học vào việc giải quyết các bài tập, tạo lập đoạn văn có sử dụng các hiện tượng từ vựng đã học - Rèn luyện cho học sinh kỹ năng vận dụng, thực hành tiếng Việt trong nói, viết và tạo lập văn bản. II. Chuẩn bị: Thầy: Soạn giáo án Trò: Ôn tập ở nhà, xem lại các bài tập Tiếng Việt trong SGK Ngữ văn 9 tập I III. Tiến trình lên lớp: 1. Ổn định tổ chức 2. Kiểm tra: Gv kiểm tra việc học thuộc lòng thơ của học sinh 3. Bài mới A. KIẾN THỨC CƠ BẢN I. Tõ xÐt vÒ nguån gèc 1. Tõ m­în: Lµ nh÷ng tõ vay m­în cña tiÕng níc ngoµi ®Ó biÓu thÞ nh÷ng sù vËt, hiÖn t­îng, ®Æc ®iÓm mµ tiÕng ViÖt cha cã tõ thÝch hîp ®Ó biÓu thÞ. *VÝ dô: Cöu Long, du kÝch, hi sinh 2.Từ ngữ địa phương: Từ ngữ địa phương là từ ngữ chỉ được sử dụng ở 1 hoặc 1 số địa phương nhất định. * Ví dụ: “ Rứa là hết chiều ni em đi mãi Còn mong chi ngày trở lại Phước ơi!” ( Tố Hữu - Đi đi em) - 3 từ trên (rứa, ni, chi) chỉ được sử dụng ở miền Trung. *Mét sè từ địa phương khác: VÝ dô C¸c vïng miÒn Từ địa phương Từ toàn dân Bắc Bộ biu điện bưu điện Nam Bộ dề, dui về, vui Nam Trung Bộ béng bánh Thừa Thiên HuÕ té ngã 3. Biệt ngữ xã hội: - Biệt ngữ xã hội lµ nh÷ng tõ ng÷ chỉ được dùng trong một tầng lớp xã hội nhất định. * Ví dụ: - Ch¸n qu¸, h«m nay m×nh ph¶i nhËn con ngçng cho bµi kiÓm tra to¸n. - Tróng tñ, h¾n nghiÔm nhiªn ®¹t ®iÓm cao nhÊt líp. + Ngỗng: điểm 2 + trúng tủ: đúng vào bài mình đã chuẩn bị tốt
57. ( Được dùng trong tầng lớp học sinh, sinh viên ) *Sử dụng từ ngữ địa phương và biệt ngữ xã hội: - ViÖc sö dông từ ngữ địa phương và biệt ngữ xã hội phải phù hợp với tình huống giao tiếp . - Trong thơ văn, tác giả có thể sử dụng một số từ ngữ thuộc 2 lớp từ này để tô đậm màu sắc địa phương, màu sắc tầng lớp xã hội của ngôn ngữ, tính cách nhân vật. - Muốn tránh lạm dụng từ ngữ địa phương và biệt ngữ xã hội cần tìm hiểu các từ ngữ toàn dân có nghĩa tương đương để sử dụng khi cần thiết. B. luyªn TẬP Bài tập 1: Trong những từ sau, từ nào là từ ghép, từ nào là từ láy? Ngặt nghèo, nho nhỏ, giam giữ, gật gù, bó buộc, tươi tốt, lạnh lùng, bọt bèo, xa xôi, cỏ cây, đưa đón, nhường nhịn, rơi rụng, mong muốn, lấp lánh. Gợi ý: * Từ ghép: Ngặt nghèo, giam giữ, bó buộc, tươi tốt, bọt bèo, cỏ cây, đưa đón, nhường nhịn, rơi rụng, mong muốn. * Từ láy: nho nhỏ, gật gù, lạnh lùng, xa xôi, lấp lánh. Bài tập 2: Trong các từ láy sau đây, từ láy nào có sự “giảm nghĩa” và từ láy nào có sự “tăng nghĩa” so với nghĩa của yếu tố gốc? trăng trắng, sạch sành sanh, đèm đẹp, sát sàn sạt, nho nhỏ, lành lạnh, nhấp nhô, xôm xốp. Gợi ý: * Những từ láy có sự “ giảm nghĩa”: trăng trắng, đèm đẹp, nho nhỏ, lành lạnh, xôm xốp. * Những từ láy có sự “ tăng nghĩa”: sạch sành sanh, sát sàn sạt, nhấp nhô, Bài tập 3. Đặt câu với mỗi từ: nhỏ nhắn, nhẹ nhàng, nhẹ nhõm, nhỏ nhẻ. Gợi ý: - Bạn Hoa tr«ng thËt nhá nh¾n, dÔ th¬ng. - Bµ mÑ nhÑ nhµng khuyªn b¶o con. - Lµm xong c«ng viÖc, nã thë phµo nhÑ nhâm nh trót ®îc g¸nh nÆng - B¹n Hoa ¨n nãi thËt nhá nhÎ. Bài tập 4 : Cho các từ sau: lộp bộp, róc rách, lênh khênh, thánh thót, khệnh khạng, ào ạt, chiếm chệ, đồ sộ, lao xao, um tùm, ngoằn ngoèo, rì rầm, nghêng ngang, nhấp nhô, chan chát, gập ghềnh, loắt choắt, vèo vèo, khùng khục, hổn hển. Em hãy xếp các từ trên vào 2 cột tương ứng trong bảng sau: Từ tượng thanh Từ tượng hình - Lộp bộp, róc rách, thánh thót, ào ào, - Lênh khênh, khệnh khạng, chếm chệ, lao xao, rì rầm, chan chát, vèo vèo, đồ sộ, um tùm, ngoằn ngoèo, nghêng khùng khục, hổn hển ngang, nhấp nhô, gập ghềnh, loắt choắt.
58. Bài tập 5: Tìm một số từ ngữ địa phương nơi em ở hoặc ở vùng khác mà em biết. Nêu từ ngữ toàn dân tương ứng? Gợi ý Trái - quả Chén - bát Mè - vừng Thơm - dứa Bài tập 6: Hãy chỉ ra các từ địa phương trong các câu thơ sau: a, Con ra tiền tuyến xa xôi Yêu bầm yêu nước, cả đôi mẹ hiền b, Bác kêu con đến bên bàn, Bác ngồi bác viết nhà sàn đơn sơ. Gợi ý Các từ ngữ địa phương: a, bầm b, kêu Bài tập7: Sưu tầm một số câu ca dao, hò và vè có sử dụng từ ngữ địa phương? Gợi ý: + Đứng bên ni đồng ngó bên tê đồng mªnh m«ng b¸t ng¸t, Đứng bên tª đồng ngó bên ni đồng b¸t ng¸t mªnh m«ng. + Đường vô xứ Huế quanh quanh, Non xanh níc biÕc nh tranh ho¹ ®å. + Tóc đến lưng vừa chừng em bối §ể chi dài, bối rối dạ anh 4. Củng cố: Gv hệ thống lại các kiến thức về tiếng Việt đã ôn tập lại. 5. Dặn dò: Ôn tập lại các kiến thức đã học. Làm các bài tập còn lại trong SGK. THÁNG 12 BUỔI 12 Ngày soạn: Ngày dạy: RÌn kÜ n¨ng lµm v¨n thuyÕt minh I.Môc tiªu cÇn ®¹t : Qua tiÕt häc, HS cã thÓ : - §­îc «n tËp, cñng cè, hÖ thèng ho¸ c¸c kiÕn thøc vÒ VB thuyÕt minh. - RÌn luyÖn kÜ n¨ng tæng hîp vÒ VB thuyÕt minh. II. ChuÈn bÞ : - GV : §äc kÜ “ nh÷ng ®iÒu cÇn l­u ý ” trong SGV Ng÷ v¨n 8. I - HS : ¤n l¹i kiÕn thøc vÒ VB thuyÕt minh . - S­u tÇm 1 sè bµi v¨n, ®o¹n v¨n thuyÕt minh.