Ôn tập môn Địa lý Lớp 8 - Bài 31: Đặc điểm khí hậu Việt Nam

Nội dung text: Ôn tập môn Địa lý Lớp 8 - Bài 31: Đặc điểm khí hậu Việt Nam

1. 5 Khí hậu và các mùa khí hậu Bài 31 ĐẶC ĐIỂM KHÍ HẬU VIỆT NAM Câu 1: Đặc điểm chung của khí hậu nước ta là gì? 1. Tính chất nhiệt đới gió mùa ẩm - Tính chất nhiệt đới. + Bình quân 1m2 lãnh thổ nhận được một triệu kilôcalo trong một năm. + Số giờ nắng đạt từ 1400 đến 3000 giờ trong một năm. + Nhiệt độ không khí trung bình năm của tất cả các địa phương đều trên 210C. Tăng dần từ Bắc vào Nam. - Tính chất gió mùa : + Khí hậu chia thành 2 mùa rõ rệt phù hợp với hai mùa gió. * Mùa đông có gió mùa Đông Bắc (T11 – T 4) lạnh khô. * Mùa hạ có gió mùa Tây Nam (T5-T10) nóng ẩm. - Tính chất ẩm: + Lượng mưa trung bình năm đạt từ 1500mm - 2000mm. + Độ ẩm của không khí cao (trên 80%.) 2. Tính chất đa dạng và thất thường: - Tính chất đa dạng: Khí hậu nước ta có sự phân hóa mạnh mẽ theo không gian và thời gian, hình thành các vùng, miền khí hậu khác nhau. + Theo không gian: Từ Bắc – Nam, Đông – Tây chia ra 4 miền khí hậu: Miền khí hậu Phạm vi Đặc điểm a. Phía Bắc Từ Hoành Sơn (18oB) trở - Mùa đông lạnh, ít mưa, nửa ra cuối mùa đông có mưa phùn ẩm ướt. - Mùa hạ nóng, mưa nhiều. - Vùng núi cao thường có băng tuyết, sương muối, sương giá.(Miền này còn có sự phân hoá ra 2 miền khí hậu là Đông Bắc, Tây Bắc) b. Đông Trường Sơn Từ Hoành Sơn (18oB) Mùa mưa lệch hẳn về thu đông đến Mũi Dinh (Ninh Thuận). c. Phía Nam Nam Bộ và Tây Nguyên Khí hậu cận xích đạo, nóng quanh năm. Một năm có hai mùa: mùa khô và mùa mưa. d. Biển Đông Vùng biển Việt Nam Mang tính chất nhiệt đới gió mùa hải dương. + Theo thời gian: Một năm có hai mùa khí hậu, miền bắc có một mùa đông lạnh, mùa hè nóng, miền nam có hai mùa mưa khô rõ rệt. Giữa hai mùa chính còn có các thời kì chuyển tiếp (Xuân, Thu). * Các nhân tố làm cho thời tiết khí hậu nước ta phân hóa đa dạng: - Do lãnh thổ nước ta trải dài trên nhiều vĩ độ (trên 15 vĩ độ). - Do tác động của gió mùa đông bắc không đông đều trên phạm vi cả nước (tác động sâu sắc đối với miền Bắc, miền Nam ít ảnh hưởng). - Do tác động của sự phân hóa địa hình làm cho khí hậu có sự phân hóa. - Tính thất thường: + Khí hậu còn rất thất thường, biến động mạnh (Có năm rét sớm, năm rét muộn, năm mưa lớn, năm khô hạn; năm nhiều bão, năm ít bão ) 1
2. 5 Khí hậu và các mùa khí hậu Câu 2 : Phân tích ảnh hưởng của khí hậu đến địa hình và sông ngòi của Việt Nam? Đáp án: a. Ảnh hưởng của khí hậu đến địa hình: - Khí hậu nhiệt đới gió mùa nóng ẩm làm cho đất đá bị phong hoá mạnh mẽ tạo nên lớp vỏ phong hoá dày, vụn bở. - Lượng mưa lớn tập trung theo mùa làm cho đất dễ bị xói mòn, xâm thực địa hình, nước mưa hoà tan với đá vôi tạo nên dạng địa hình cácxtơ độc đáo. b. Ảnh hưởng của khí hậu đến sông ngòi: - Lượng mưa lớn hình thành nhiều sông ngòi, sông ngòi nhiều nước. - Mưa nhiều nhưng theo mùa làm cho chế độ dòng chảy cũng phân mùa. Sông có một mùa nước đầy vào thời kì mưa nhiều, một mùa nước cạn vào thời kì mưa ít. - Mưa lớn, tập trung theo mùa làm cho địa hình dễ bị xói mòn nhưng sông ngòi lại mang nhiều phù sa. 2
3. 5 Khí hậu và các mùa khí hậu Câu 3.1: Trong bài hát "Sợi nhớ sợi thương" của Phan Huỳnh Điểu có câu: “Trường Sơn Đông, Trường Sơn Tây. Bên nắng đốt bên mưa quây „ Bằng kiến thức địa lí em đã học, hãy giải thích câu hát trên. - Gió Lào hoạt động bắt đầu xuất hiện từ đầu tháng 4 kéo dài đến khoảng giữa tháng 9. Gió thổi từ vịnh Bengan di chuyển theo hướng Tây Nam - Đông Bắc qua Cam- pu-chia và Lào. - Do thổi từ biển nên gió có tính chất mát mẽ và độ ẩm cao. - Khi tiếp cận dãy núi Trường Sơn , bị dãy núi chặn lại, thì gió tăng tốc, không khí ẩm bị đẩy lên cao và giảm nhiệt độ theo tiêu chuẩn trung bình lên cao 100m giảm 0,60C - Vì nhiệt độ hạ, hơi nước ngưng tụ, mây hình thành và gây mưa lớn ở sườn đón gió Trường Sơn Tây (Lào). - Khi không khí vượt sang sườn bên kia, hơi nước giảm nhiều, nhiệt độ lại tăng cao, cứ 100m tăng 10C. - Nên bên sườn khuất gió Trương Sơn Đông (Bắc Trung Bộ và Trung Trung Bộ) rất khô và nóng làm cho khí hậu các vùng nói trên trở nên khắc nghiệt. 3
4. 5 Khí hậu và các mùa khí hậu Câu 3.2: Trong một bài thơ có câu: “ Trường Sơn đông nắng, tây mưa Ai chưa đến đó như chưa hiểu mình.” Hãy cho biết đó là hiện tượng thời tiết gì? Nêu phạm vi, thời gian hoạt động hiện tuợng đó ở nước ta ? Đáp án - Đây là hiện tượng gió phơn (gió Tây khô nóng). - Phạm vi hoạt động: xảy ra phổ biến ở vùng Tây Bắc và vùng duyên hải Miền Trung nước ta. - Thời gian diễn ra: tháng 6,7,8. 4
5. 5 Khí hậu và các mùa khí hậu Câu 4: Nét độc đáo của khí hậu nước ta được thể hiện ở những đặc điểm nào? Đáp án: Nét độc đáo của khí hậu nước ta: - Nằm trong vùng nhiệt đới nhưng Việt Nam lại có mùa đông lạnh, nhiệt độ hạ thấp, thấp nhất so với các nước có cùng vĩ độ. Một số vùng xuất hiện sương muối, sương giá, băng tuyết - Việt Nam có lựơng mưa lớn, độ ẩm cao nên không hình thành hoang mạc như các nước có cùng vĩ độ như Tây Á, Bắc Phi. (nguyên nhân: do chịu ảnh hưởng của Biển, gió mùa, lãnh thổ hẹp ngang ). 5
6. 5 Khí hậu và các mùa khí hậu BÀI 32 : CÁC MÙA KHÍ HẬU VÀ THỜI TIẾT Ở NƯỚC TA Câu 5: Nước ta có mấy mùa khí hậu? Nêu đặc trưng từng mùa khí hậu ở nước ta? 1. Gió mùa đông bắc từ tháng 11 đến tháng 4 (Mùa đông). nguồn gốc khối không khí lạnh xuất phát từ trung tâm cao áp Xibia di chuyển vào nước ta. thời gian từ tháng 11 đến tháng 4 năm sau. hoạt động hướng Đông Bắc - Tây Nam. Tính chất - Gió mùa Đông Bắc chỉ hoạt động từng đợt, không kéo dài liên tục, cường độ mạnh nhất vào mùa đông, ở miền Bắc hình thành mùa đông kéo dài 2-3 tháng. - Khi di chuyển xuống phía Nam, loại gió này suy yếu dần bởi bức chắn địa hình là dãy Bạch Mã nên nhường hẳn cho gió Tín phong. - Nửa đầu mùa đông (tháng 12 – tháng 1) Khối không khí đi qua lục địa Trung hoa nên bị nóng lên và khô đi so với nơi xuất phát nhưng thổi vào Việt Nam vẫn lạnh và khô gây nên thời tiết kiểu lạnh khô. - Nửa sau mùa đông khối không khí tràn qua biển nam Trung Hoa được tăng cường độ ẩm, bớt lạnh gây nên kiểu thời tiết lạnh ẩm với mưa phùn đặc trưng ở ven biển và đồng bằng bắc bộ. Miền Bắc Chịu ảnh hưởng trực tiếp của gió mùa - Vì: Bắc Bộ nằm gần chí Đông Bắc từ lục địa phương Bắc tràn tuyến , chịu ảnh hưởng trực xuống từng đợt, mang lại một mùa đông tiếp của gió mùa đông bắc , không thuần nhất: Đầu mùa đông tiết kết hợp với hướng núi vòng thu se lạnh, khô hanh. Cuối mùa đông cung đón gió - > mùa đông tiết xuân mưa phùn ẩm ướt. lạnh Duyên hải - có mưa lớn vào thu đông. - Vì: Trung Bộ nằm ở vị trí Trung Bộ chuyển tiếp giữa các hoàn lưu khác nhau. Tây nguyên - thời tiết nóng khô , ổn định suốt mùa. - Vì: Nam Bộ nằm gần đường và Nam Bộ Xích Đạo , ngoài phạm vi ảnh hưởng của gió mùa Đông Bắc. Đặc điểm - Lạnh chung - khô - ít mưa * Trong mùa gió Đông Bắc khí hậu Bắc Bộ, Trung Bộ, Nam bộ có đặc điểm gì giống nhau không? Vì sao? - Mùa gió Đông Bắc thời tiết- khí hậu trên các miền của nước ta khác nhau rõ rệt: + Miền bắc có một mùa đông lạnh nhưng không thuần nhất, đầu đông lạnh khô, cuối đông lạnh, ẩm ướt. Vì Đông bắc là cửa ngõ đón gió mùa đông bắc, cường độ gió mùa rất mạnh, vùng núi cao ở Tây bắc do yếu tố độ cao địa hình nên cũng rất lạnh. đầu đông gió mùa đi thẳng từ lục địa Trung Quốc xuống nên thời tiết khô hanh, cuối đông gió lệch hướng về biển nên có mưa phùn, ẩm ướt + Miền trung xa cữa ngõ đón gió đông bắc, có dãy Hoành Sơn ngăn cản làm cho cường độ gió mùa giảm sút, mùa đông ít lạnh hơn và có mưa lớn vào cuối đông. + Miền Nam ở vị trí rất xa nên gió mùa tác động rất ít, lại gần xích đạo nên mùa này nam bộ nóng, khô ổn định suốt mùa. 6
7. 5 Khí hậu và các mùa khí hậu 2. Mùa gió tây Nam từ tháng 5 đến tháng 10 ( mùa hạ ) : - Đặc trưng là sự thịnh hành của gió mùa Tây Nam. - Trên toàn quốc đều có : + Nhiệt độ cao trung bình đạt 250C + Lượng mưa lớn , chiếm 80% lượng mưa cả năm ( trừ duyên hải nam Trung Bộ mưa ít ) + Thời tiết phổ biến : nhiều mây , có mưa rào , mưa dông + Thời tiết đặc biệt : có gió Tây khô nóng ( Trung Bộ) , mưa ngâu (đồng bằng Bắc Bộ ) , bão ( vùng ven biển ). - Mùa bão nước ta từ tháng 6 đến tháng 11 , chậm dần từ Bắc vào Nam gây tai hại lớn về người và của. 7
8. 5 Khí hậu và các mùa khí hậu Câu 6: Khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa có thuận lợi và khó khăn gì cho sự phát triển kinh tế xã hội? a. Thuận lợi: - Nước ta có khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa , nhiệt độ cao quanh năm nên hoạt động kinh tế có thể diễn ra suốt năm: + Cây cối có thể phát triển xanh tốt quanh năm. + Sông ngòi, cảng biển không bị đóng băng nên tàu thuyên có thể đi lại suốt năm. + Các nhà máy thuỷ điện, chế biến nông sản có điều kiện hoạt đông thường xuyên. - Nguồn nhiệt ,ẩm dồi dào làm cho sinh vật phát triển nhanh, dễ dàng đẩy mạnh thâm canh , xen canh , gối vụ. - Gió mùa đông bắc đem lại cho miền bắc một mùa đông lạnh , cho phép phát triển cây trồng và vật nuôi của vùng cận nhiệt ôn đới, làm cho sản phẩm nước ta thêm đa dạng. b. Khó khăn: - Khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa lắm thiên tai: bão, lũ lụt , hạn hán , gió tây khô nóng. - Nguồn nhiệt ẩm dồi dào, tạo điều kiên thuận lợi cho sâu rầy, dịch bệnh phát triển. 8
9. 5 Khí hậu và các mùa khí hậu Dựa vào Át lát Địa lí Việt Nam và kiến thức đã học, hãy Phân tích và giải thích tính chất nhiệt đới gió mùa ẩm của khí hậu nước ta? a. Tính chất nhiệt đới gió mùa ẩm của khí hậu nước ta. - Nước ta có nguồn nhiệt lớn, số giờ nắng đạt từ 1400- 3000 giờ trong một năm. Nhiệt độ trung bình năm cao trên 210C và tăng dần từ Bắc vào Nam. - Lượng mưa lớn, trung bình năm 1500- 2000mm. Một số nơi có địa hình đón gió, mưa nhiều: Bắc Quang( Hà Giang) 4802 mm; Hòn Ba( Quảng Nam) 3752 mm Độ ẩm không khí cao trên 80%. - Khí hậu chia thành hai mùa rõ rệt: + Mùa đông: từ tháng 11 đến tháng 4, lạnh khô với gió mùa Đông Bắc + Mùa hạ: từ tháng 5 đến tháng 10, nóng ẩm với gió mùa Tây Nam. b. Giải thích: - Nước ta nằm hoàn toàn trong vành đai nhiệt đới của nửa cầu Bắc, có nhiệt độ cao, càng vào nam càng giáp xích đạo, nên nhiệt độ tăng dần - Mùa đông chịu ảnh hưởng của khối khí lục địa lạnh, khô từ phương Bắc tràn xuống. - Mùa hạ chụi ảnh hưởng của khối khí đại dương nóng, ẩm từ phương Nam thổi lên. - Địa hình kéo dài và hẹp ngang, đường bờ biển dài, khúc khuỷu, dải đồng bằng thấp phân bố ở phía Đông làm cho gió biển và hơi nước vào sâu trong đất liền, tạo điều kiện gây mưa lớn và độ ẩm không khí cao. Khí hậu Việt Nam đa dạng và thất thường thể hiện như thế nào? Nguyên nhân. 9
10. 5 Khí hậu và các mùa khí hậu *Tính đa dạng: - Khí hậu nước ta phân hóa đa dạng theo không gian và thời gian: Theo không gian: Từ Bắc – Nam, Đông – Tây chia ra 4 miền khí hậu: + Miền khí hậu phía Bắc: Từ Hoành Sơn trở ra, có mùa đông rất lạnh tương đối ít mưa, mùa hè nóng nhiều mưa. Vùng núi cao thường có băng tuyết, sương muối, sương giá.(Miền này còn có sự phân hoá ra 2 miền khí hậu là Đông Bắc, Tây Bắc) + Miền khí hậu Đông Trường Sơn: Từ Hoành Sơn tới mũi Dinh: Cũng có một mùa đông khá lạnh. Có mùa mưa lệch hẳn về thu đông + Miền khí hậu phía Nam: Bao gồm Nam bộ và Tây Nguyên, có khí hậu nhiệt đới cận xích đạo với một mùa mưa và một mùa khô tương phản sâu sắc + Miền khí hậu biển đông: Khí hậu gió mùa hải dương Theo thời gian: Một năm có hai mùa khí hậu: miền bắc có một mùa đông lạnh, mùa hè nóng. Miền nam có hai mùa mưa khô rõ rệt. Giữa hai mùa chính còn có các thời kì chuyển tiếp (Xuân, Thu) - Nguyên nhân + Lãnh thổ kéo dài theo chiều bắc nam, địa hình đa dạng tạo ra sự phân hoá theo không gian + Gió mùa và vị trí của hai miền Nam Bắc tạo ra sự phân hoá theo thời gian. *Tính thất thường: - Có năm rét sớm, năm rét muộn, năm mưa lớn, năm khô hạn, năm ít bão, năm nhiều bão - Nguyên nhân: do nhịp điệu gió mùa tạo ra, ảnh hưởng của nhiễu loạn khí hậu toàn cầu: En Ni-nô, La Ni-na Dựa vào Atlat địa lí Việt Nam và kiến thức đã học, hãy: a. Trình bày đặc trưng khí hậu thời tiết mùa đông ở nước ta. 10
11. 5 Khí hậu và các mùa khí hậu b. Giải thích nhận định: “Vị trí địa lý làm cho khí hậu nước ta có những nét độc đáo”? a. Hãy trình bày đặc trưng khí hậu thời tiết mùa đông ở nước ta - Thời gian: từ tháng 11 đến tháng 4 năm sau. - Đặc trưng chủ yếu: Thời tiết, khí hậu giữa các miền có sự phân hóa rõ rệt. Vào thời gian này nước ta chịu ảnh hưởng mạnh mẽ của gió mùa Đông Bắc xen kẽ với những đợt gió Đông Nam. - Miền Bắc: Chịu ảnh hưởng trực tiếp của gió mùa Đông Bắc từ vùng áp cao lục địa phương Bắc di chuyển về nên thời tiết lạnh, nhiệt độ trung bình tháng nhiều nơi xuống dưới 150C. Miền núi cao có thể xuất hiện sương muối, sương giá, mưa tuyết - Đầu mùa đông, gió mùa Đông Bắc đi qua lục địa phương Bắc tràn xuống nên thời tiết lạnh khô. Cuối mùa đông, gió mùa Đông Bắc đi qua biển vào gây thới tiết lạnh ẩm, có mưa phùn. - Tây Nguyên và Nam Bộ: thời tiết nóng khô, ổn định suốt mùa do không chịu ảnh hưởng của gió mùa Đông Bắc. Thời gian này ở đây chịu ảnh hưởng của gió tín phong Bắc Bán cầu. - Duyên hải Trung Bộ: có mưa rất lớn vào các tháng cuối năm do địa hình đón gió Đông Bắc và sự lùi dần của dải hội tụ nhiệt đới. b. Những đặc điểm của vị trí làm cho khí hậu nước ta có nét độc đáo. - Nước ta nằm trong khoảng 23°23’B đến 8°34’B, nằm hoàn toàn trong vành đai nhiệt đới Bắc bán cầu. - Nước ta nằm trong khu vực Đông Nam Á, khu vực thường xuyên chịu ảnh hưởng của gió Tín phong và gió mùa châu Á, khu vực gió mùa điển hình nhất thế giới. - Nước ta nằm ở rìa phía Đông của bán đảo Đông Dương có 2 mặt Đông và Đông Nam giáp biển Đông. Biển là nguồn dự trữ dồi dào về nhiệt và ẩm. - Nước ta có lãnh thổ kéo dài theo chiều Bắc - Nam (khoảng 15 vĩ độ), hẹp ngang theo chiều Đông - Tây. * Với những đặc điểm trên, khí hậu có nét độc đáo: - Khí hậu mang tính chất nhiệt đới gió mùa ẩm: có nhiệt độ cao, chan hòa ánh nắng. Khí hậu phân bố theo mùa: có 2 mùa rõ rệt. Có lượng mưa và độ ẩm lớn. - Khí hậu chịu ảnh hưởng sâu sắc của biển nên nước ta không bị khô hạn, hoang mạc hóa như một số nước có cũng vĩ độ ở Tây Nam Á, Bắc Phi. - Khí hậu có sự phân hóa đa dạng điển hình theo chiều Bắc-Nam. Dựa vào bảng số liệu sau, hãy nhận xét và giải thích về sự thay đổi nhiệt độ từ Bắc vào Nam của nước ta. 11
12. 5 Khí hậu và các mùa khí hậu Địa điểm Lạng Sơn Hà Nội Huế Đà Nẵng TP Hồ Chí Minh Nhiệt độ 21,2 23,5 25,1 25,7 27,1 trung bình năm (0C) ĐÁP ÁN Nội dung cần đạt Nhận xét và giải thích sự thay đổi nhiệt độ từ Bắc vào Nam: - Nhận xét: Nhiệt độ trung bình năm tăng dần từ Bắc vào Nam (dẫn chứng) hoặc HS có thể nêu ngược lại - Giải thích nhiệt độ trung bình năm tăng dần từ Bắc vào Nam + Do lãnh thổ nước ta kéo dài theo nhiều vĩ độ (theo chiều Bắc - Nam). + Càng vào Nam, càng gần Xích đạo nên có góc chiếu của tia sáng Mặt Trời lớn, nên nhận được lượng nhiệt Mặt Trời nhiều + Ảnh hưởng của gió mùa Đông Bắc càng vào Nam càng yếu dần và từ dãy Bạch Mã vào Nam ít chịu ảnh hưởng của gió này. 12