Đề thi chọn học sinh giỏi môn Sinh học Lớp 8 - Năm học 2017-2018 - Phòng GD&ĐT huyện Trực Ninh (Có đáp án)

Nội dung text: Đề thi chọn học sinh giỏi môn Sinh học Lớp 8 - Năm học 2017-2018 - Phòng GD&ĐT huyện Trực Ninh (Có đáp án)

1. PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐỀ THI CHỌN HỌC SINH GIỎI HUYỆN TRỰC NINH NĂM HỌC 2017 -2018 MÔN SINH HỌC LỚP 8 ĐỀ CHÍNH THỨC Thi ngày 04 tháng 4 năm 2018 (Thời gian làm bài 120 phút, không kể thời gian giao đề) (Đề thi gồm 02 trang) Câu 1 (4,0 điểm). a) Hãy cho biết những nhận định dưới đây là đúng hay sai? Giải thích. - (1). Hồng cầu là những tế bào máu có màu đỏ. - (2). Tiêm phòng (chích ngừa) vacxin cho trẻ em nhằm giúp trẻ em tạo những miễn dịch bẩm sinh. - (3). Nhóm máu O là nhóm máu chuyên cho. - (4). Vòng tuần hoàn nhỏ dẫn máu tới tất cả các tế bào trong cơ thể để thực hiện sự trao đổi chất. b) Dưới đây là đoạn thông tin được trích lược từ một bài báo điện tử ( nguoi-co-trai-tim-ngung-dap-van-song-khoe-manh-post336857.html) “Vì cô vợ Lydia nói muốn ly dị, do quá sốc nên anh Nikolai (một cư dân của thành phố Saratov, Nga) đột ngột lên cơn đau tim và phải đi cấp cứu. Khi bác sĩ kiểm tra điện tâm đồ, họ ngạc nhiên phát hiện, tim của bệnh nhân Nikolai đã ngừng đập, trong khi máu vẫn tiếp tục được đưa tới tim và các bộ phận khác nên anh vẫn sống. Ngay sau khi đọc kết quả xét nghiệm của bác sĩ, Nikolai hoàn toàn bất ngờ, thậm chí anh còn không tin và yêu cầu làm đi làm lại các xét nghiệm liên tiếp. Kết quả vẫn là một, quả tim của anh đã ngừng đập.Từ khi biết chính xác trái tim của mình đã không còn đập, Nikolai tập làm quen dần với cuộc sống của “người không tim” Điều đáng nói ở đây, mặc dù không còn tim mà vẫn sống khỏe mạnh trong khi Nikolai không hề tìm đến bất kỳ một sự trợ giúp, hỗ trợ nào từ các biện pháp y khoa ” Dựa vào những hiểu biết thực tế của bản thân, em hãy cho biết: - Những yếu tố nào tham gia duy trì sự tuần hoàn máu trong hệ mạch của Nikolai khi tim của anh đã ngừng đập? - Nếu em là bác sĩ thì em có những lời khuyên gì đối với anh Nikolai? Câu 2 (2,5 điểm). a) Những đặc điểm cấu tạo nào của các cơ quan trong đường dẫn khí có tác dụng làm ấm, làm ẩm không khí đi vào phổi và bảo vệ phổi tránh khỏi các tác nhân có hại? b) Vì sao nói trao đổi khí ở tế bào là nguyên nhân bên trong của trao đổi khí ở phổi và trao đổi khí ở phổi tạo điều kiện cho trao đổi khí ở tế bào diễn ra? Câu 3 (4,0 điểm). Hình dưới đây là sơ đồ khái quát về thức ăn và các hoạt động chủ yếu của quá trình tiêu hóa:
2. Căn cứ vào hình ảnh trên và những hiểu biết thực tế của bản thân, em hãy cho biết: a) Các chất có trong thức ăn có thể được phân chia thành những nhóm nào? Liệt kê thành phần các chất có trong mỗi nhóm đó. b) Quá trình tiêu hóa gồm những hoạt động chủ yếu nào? Thực chất của quá trình tiêu hóa là gì? c) Hoạt động hấp thụ và vận chuyển các chất dinh dưỡng được thực hiện theo những con đường nào? Vì sao sự hấp thụ và vận chuyển các chất cần phải được tiến hành theo những con đường đó? Câu 4 (2,0 điểm). Một học sinh lớp 8 có nhu cầu tiêu dùng năng lượng mỗi ngày là 2560 kcal. Trong số năng lượng này thì prôtêin cung cấp 20%, lipit cung cấp 15%, còn lại là do gluxit cung cấp. Biết rằng: 1 gam prôtêin khi được phân giải hoàn toàn bởi 0,97 lít ôxi sẽ giải phóng ra 4,1 kcal; 1 gam lipit khi được phân giải hoàn toàn bởi 2,03 lít ôxi sẽ giải phóng ra 9,3 kcal; 1 gam gluxit khi được phân giải hoàn toàn bởi 0,83 lít ôxi sẽ giải phóng 4,3 kcal. a)Tính khối lượng (gam) prôtêin, lipit và gluxit mà cơ thể cần sử dụng trong một ngày. b)Tính lượng ôxi (lít) mà cơ thể cần dùng trong một ngày để tạo ra số năng lượng trên. Câu 5 (2,5 điểm). Bài tiết là gì? Hệ bài tiết nước tiểu có cấu tạo như thế nào? Để bảo vệ hệ bài tiết nước tiểu tránh khỏi các tác nhân có hại ta cần phải thực hiện những thói quen sống khoa học nào? Câu 6 (1,5 điểm). Nêu những nguyên tắc và lợi ích của việc rèn luyện da. Câu 7 (3,5 điểm). a) Nêu chức năng chính của tủy sống, trụ não, não trung gian, tiểu não và đại não. b) Nêu những điểm khác biệt về cấu tạo của phân hệ giao cảm và phân hệ đối giao cảm trong hệ thần kinh sinh dưỡng. HẾT Họ tên thí sinh: Chữ kí giám thị 1: Số báo danh: Chữ kí giám thị 2:
3. PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐÁP ÁN VÀ HƯỚNG DẪN CHẤM HUYỆN TRỰC NINH ĐỀ THI CHỌN HỌC SINH GIỎI CẤP HUYỆN Môn: SINH HỌC 8 - Năm học: 2017 – 2018 Đáp án và hướng dẫn chấm này có 06 trang Câu Ý Nội dung trả lời Điểm 1 a) Hãy cho biết những nhận định dưới đây là đúng hay sai? Giải thích. 4,0 - (1). Hồng cầu là những tế bào máu có màu đỏ (hồng). - (2). Tiêm phòng (chích ngừa) vacxin cho trẻ em nhằm giúp trẻ em tạo những miễn dịch bẩm sinh. - (3). Nhóm máu O là nhóm máu chuyên cho. - (4). Vòng tuần hoàn nhỏ dẫn máu tới tất cả các tế bào trong cơ thể để thực hiện sự trao đổi chất. b) Dưới đây là một đoạn thông tin được trích lược từ một bài báo điện tử tại địa chỉ post336857.html : “Vì cô vợ Lydia nói muốn ly dị, do quá sốc nên anh Nikolai (một cư dân của thành phố Saratov, Nga) đột ngột lên cơn đau tim và phải đi cấp cứu. Khi bác sĩ kiểm tra điện tâm đồ, họ ngạc nhiên phát hiện, tim của bệnh nhân Nikolai đã ngừng đập, trong khi máu vẫn tiếp tục được đưa tới tim và các bộ phận khác nên anh vẫn sống. Ngay sau khi đọc kết quả xét nghiệm của bác sĩ, Nikolai hoàn toàn bất ngờ, thậm chí anh còn không tin và yêu cầu làm đi làm lại các xét nghiệm liên tiếp. Kết quả vẫn là một, quả tim của anh đã ngừng đập.Từ khi biết chính xác trái tim của mình đã không còn đập, Nikolai tập làm quen dần với cuộc sống của “người không tim” Điều đáng nói ở đây, mặc dù không còn tim mà vẫn sống khỏe mạnh trong khi Nikolai không hề tìm đến bất kỳ một sự trợ giúp, hỗ trợ nào từ các biện pháp y khoa ”. Dựa vào những hiểu biết thực tế của bản thân, em hãy cho biết: - Những yếu tố nào tham gia duy trì sự tuần hoàn máu trong hệ mạch của Nikolai khi tim của anh đã ngừng đập? - Nếu em là bác sĩ thì em có những lời khuyên gì đối với anh Nikolai? a - (1). Hồng cầu là những tế bào máu có màu đỏ (hồng). 0,25 + Đúng. + Giải thích: Trong hồng cầu có chứa Hb (huyết sắc tố) có đặc tính khi kết hợp với 0,25 O2 có màu đỏ tươi, khi kết hợp với CO2 có màu đỏ thẫm. - (2). Tiêm phòng (chích ngừa) vacxin cho trẻ em nhằm giúp trẻ em tạo những miễn dịch bẩm sinh. + Sai. 0,25 + Giải thích: Tiêm phòng (chích ngừa) vacxin cho trẻ em nhằm giúp trẻ em tạo 0,25
4. những miễndịch nhân tạo (hoặc miễn dịch bẩm sinh là loại miễn dịch sinh ra đã có, không cần phải tiêm phòng vacxin). - (3). Nhóm máu O là nhóm máu chuyên cho. + Đúng. 0,25 + Giải thích: Vì hồng cầu của nhóm máu O không có cả A và B nên không bị kết 0,25 dính trong huyết tương của những nhóm máu khác. - (4). Vòng tuần hoàn nhỏ dẫn máu tới tất cả các tế bào trong cơ thể để thực hiện sự trao đổi chất. + Sai. 0,25 + Giải thích: Vòng tuần hoàn nhỏ dẫn máu qua phổi, giúp máu trao đổi O 2 và CO2 (hoặc dẫn máu tới tất cả các tế bào trong cơ thể để thực hiện sự trao đổi chất là 0,25 chức năng của vòng tuần hoàn lớn) b - Những yếu tố tham gia duy trì sự tuần hoàn máu trong hệ mạch của Nikolai khi tim của anh đã ngừng đập: 0,25 + Sự co dãn của các động mạch đã tạo ra một lực đủ lớn để đẩy máu đi. 0,25 + Sức đẩy do sự co bóp của các bắp cơ quanh thành mạch. 0,25 + Sức hút của lồng ngực khi hít vào. 0,25 + Sự hỗ trợ của các van trong các tĩnh mạch từ phần dưới cơ thể về tim. - Những lời khuyên đối với anh Nikolai: + Cần có một cuộc sống vui vẻ, lạc quan và tránh rơi vào những trạng thái như quá 0,25 hồi hộp hay sợ hãi hoặc tức giận 0,25 + Hạn chế sử dụng các loại thức ăn, các chất kích thích có hại cho hệ mạch. + Lao động và luyện tập thể dục thể thao vừa sức, kết hợp với những bài tập xoa 0,25 bóp ngoài da để giúp cho toàn bộ hệ mạch được lưu thông tốt. 0,25 + Cần thường xuyên theo dõi và kiểm tra sức khỏe (HD: Những lời khuyên ở trên mang tính chất gợi ý, HS có thể đưa ra những lời khuyên khác nếu đúng và hợp lí thì giám khảo cần cân nhắc, thống nhất và cho điểm) 2 a) Những đặc điểm cấu tạo nào của các cơ quan trong đường dẫn khí có tác 2,5 dụng làm ấm, làm ẩm không khí đi vào phổi và bảo vệ phổi tránh khỏi các tác nhân có hại? b) Vì sao nói trao đổi khí ở tế bào là nguyên nhân bên trong của trao đổi khí ở phổi và trao đổi khí ở phổi tạo điều kiện cho trao đổi khí ở tế bào diễn ra? a - Làm ấm không khí: Do lớp dưới niêm mạc ở mũi và phế quản có mạng mao 0,25 mạch máu dày đặc, căng máu có tác dụng sưởi ấm không khí hít vào. - Làm ẩm không khí: Do lớp niêm mạc ở mũi, khí quản và phế quản có khả năng 0,25 tiết chất nhày để làm ẩm không khí khi hít vào. - Các đặc điểm cấu tạo của các cơ quan trong đường dẫn khí tham gia bảo vệ
5. phổi tránh khỏi các tác nhân có hại: 0,25 + Lông mũi, chất nhày và các lông rung ở khí quản: có tác dụng giữ lại và đẩy các 0,25 hạt bụi lớn, nhỏ ra khỏi đường hô hấp. + Nắp thanh quản: có tác dụng đậy kín đường hô hấp, ngăn không cho thức ăn lọt 0,25 vào đường dẫn khí khi nuốt. + Tuyến amidan và tuyến V.A chứa nhiều tế bào limpho có khả năng tiết ra các kháng thể để vô hiệu hóa các tác nhân gây bệnh b - Trao đổi khí ở tế bào là nguyên nhân bên trong của trao đổi khí ở phổi là vì: + Mọi hoạt động sống của tế bào và cơ thể đều cần năng lượng, sự sản sinh và tiêu 0,25 dùng năng lượng của tế bào và cơ thể có liên quan với O2 và CO2. + Tế bào tiếp nhận O do máu mang đến và sử dụng O để phân giải các chất dinh 2 2 0,5 dưỡng đã được hấp thu để sinh ra năng lượng và CO2, khí CO2 được máu tiếp nhận và vận chuyển tới phổi để đưa ra ngoài qua hoạt động thở ra. - Trao đổi khí ở phổi tạo điều kiện cho trao đổi khí ở tế bào diễn ra là vì: Nhờ sự 0,5 trao đổi khí ở phổi mà tế bào mới tiếp nhận được O 2và thải loại được khí CO 2 ra ngoài. 3 Hình dưới đây là sơ đồ khái quát về thức ăn và các hoạt động chủ yếu của quá 4,0 trình tiêu hóa: Căn cứ vào hình ảnh trên và những hiểu biết thực tế của bản thân, em hãy cho biết: a) Các chất có trong thức ăn có thể được phân chia thành những nhóm nào? Liệt kê thành phần các chất có trong mỗi nhóm đó. b) Quá trình tiêu hóa gồm những hoạt động chủ yếu nào? Thực chất của quá trình tiêu hóa là gì? c) Hoạt động hấp thụ và vận chuyển các chất dinh dưỡng được thực hiện theo những con đường nào? Vì sao sự hấp thụ và vận chuyển các chất cần phải được tiến hành theo những con đường đó? a - Căn cứ vào đặc điểm cấu tạo hóa học thì các chất có trong thức ăn được phân chia thành 2 nhóm là: + Các chất hữu cơ gồm: Gluxit, lipit, protein, axit nucleic và vitamin. 0,25 + Các chất vô cơ gồm: Muối khoáng và nước. 0,25
6. - Căn cứ vào đặc điểm biến đổi qua hoạt động tiêu hóa thì các chất có trong thức ăn được phân chia thành 2 nhóm là: + Các chất bị biến đổi qua hoạt động tiêu hóa gồm: Gluxxit, lipit, protein, axit nucleic 0,25 + Các chất không bị biến đổi qua hoạt động tiêu hóa gồm: vitamin, muối khoáng và nước. 0,25 b - Quá trình tiêu hóa bao gồm những hoạt động chủ yếu sau: + Ăn và uống. 0,25 + Đẩy thức ăn vào ồng tiêu hóa. 0,25 + Tiêu hóa thức ăn. 0,25 + Hấp thụ các chất dinh dưỡng. 0,25 + Thải phân. 0,25 - Thực chất của hoạt động tiêu hóa là biến đổi thức ăn thành các chất dinh dưỡng 0,5 mà cơ thể có thể hấp thụ được qua thành ruột và thải bỏ các chất thừa không thể hấp thụ được (thải phân). c - Hoạt động hấp thụ và vận chuyển các chất dinh dưỡng được thực hiện theo 2 0,25 con đường là:con đường máu và con đường bạch huyết - Sự hấp thụ và vận chuyển các chất cần phải được tiến hành theo 2 con đường trên là do: + Con đường máu giúp hấp thụ và vận chuyển các đường đơn, các axit amin, các viatmin tan trong nước, các muối khoáng, nước và khoảng 30% lipit 0,25 + Con đường bạch huyết hấp thụ và vận chuyển các vitamin tan trong dầu và 0,25 khoảng 70% lipit. + Giảm bớt gánh nặng cho gan trong vai trò điều tiết, điều hòa các chất dinh dưỡng 0,25 và giải độc cho cơ thể. + Kịp thời vận chuyển các chất dinh dưỡng về tim để theo vòng tuần hoàn máu đi 0,25 nuôi cơ thể. 4 Một học sinh lớp 8 có nhu cầu tiêu dùng năng lượng mỗi ngày là 2560 kcal. 2,0 Trong số năng lượng này thì prôtêin cung cấp 20%, lipit cung cấp 15%, còn lại là do gluxit cung cấp.Biết rằng: 1 gam prôtêin khi được phân giải hoàn toàn bởi 0,97 lít ôxi sẽ giải phóng ra 4,1 kcal; 1 gam lipit khi được phân giải hoàn toàn bởi 2,03 lít ôxi sẽ giải phóng ra 9,3 kcal; 1 gam gluxit khi được phân giải hoàn toàn bởi 0,83 lít ôxi sẽ giải phóng 4,3 kcal. a) Tính khối lượng (gam) prôtêin, lipit và gluxit mà cơ thể cần sử dụng trong một ngày. b) Tính lượng ôxi (lít) mà cơ thể cần dùng trong một ngày để tạo ra số năng lượng trên. a - Số năng lượng do prôtêin cung cấp là: 2560x20% = 512 kcal Khối lượng 0,5
7. prôtêin cần sử dụng là: (512 : 4,1) 124,9 (gam). - Số năng lượng do lipit cung cấp là: 2560x15% = 384 kcal Khối lượng lipit cần 0,5 sử dụng là: (384 : 9,3) 41,3 (gam) - Số năng lượng do gluxit cung cấp là: 100% (20% 15%)x2560 = 1664 kcal 0,5 Khối lượng gluxit cần sử dụng là: (1664 : 4,3) 387 (gam) (HD: Nếu HS trình bày theo cách khác mà kết quả đúng vẫn cho điểm tối đa) b Lượng ôxi mà cơ thể cần dùng là: (124,9x0,97 + 41,3x2,03 + 387x0,83) = 526,202 0,5 (lít) (HD: Nếu HS trình bày theo cách khác mà kết quả đúng vẫn cho điểm tối đa) 5 Bài tiết là gì? Hệ bài tiết nước tiểu có cấu tạo như thế nào? Để bảo vệ hệ bài 2,5 tiết nước tiểu tránh khỏi các tác nhân có hại ta cần phải thực hiện những thói quen sống khoa học nào? - Khái niệm:Bài tiết là hoạt động giúp cơ thể thải loại các chất cặn bã, các chất độc 0,5 hại và các chất dư thừa ra môi trường ngoài để duy trì tính ổn định của môi trường trong. - Cấu tạo của hệ bài tiết nước tiểu: + Hệ bài tiết nước tiểu gồm các cơ quan: thận, ống dẫn nước tiểu, bóng đái, ống 0,25 đái. 0,5 + Thận là cơ quan quan trọng nhất của hệ bài tiết nước tiểu, có cấu tạo gồm: phần vỏ và phần tuỷ với các đơn vị chức năng của thận cùng các ống góp, bể thận. 0,25 + Mỗi quả thận có tới 1 triệu đơn vị chức năng, mỗi đơn vị chức năng của thận gồm: cầu thận, nang cầu thận, ống thận. - Để bảo vệ hệ bài tiết nước tiểu tránh khỏi các tác nhân có hại ta cần phải thực hiện các thói quen sống khoa học sau: 0,25 + Thường xuyên giữ vệ sinh cho toàn cơ thể cũng như cho hệ bài tiết nước tiểu. 0,25 + Khẩu phần ăn uống hợp lí: Không ăn quá nhiều prôtêin, quá mặn, quá chua, quá nhiều chất tạo sỏi. 0,25 Không ăn thức ăn ôi thiu và nhiễm chất độc hại. Uống đủ nước. 0,25 + Khi muốn đi tiểu thì nên đi ngay, không nên nhịn lâu. 6 Nêu những nguyên tắc và lợi ích của việc rèn luyện da. 1,5 - Những nguyên tắc của việc rèn luyện da: + Rèn luyện từ từ, nâng dần sức chịu đựng. 0,25 + Rèn luyện thích hợp với tính trạng sức khoẻ của từng người. 0,25 + Thường xuyên tiếp xúc với ánh nắng mặt trời vào buổi sáng để cơ thể tổng hợp 0,25 vitamin D chống còi xương. - Những lợi ích của việc rèn luyện da:
8. + Tăng khả năng chịu đựng của da và cơ thể trước những thay đổi của môi trường 0,25 về ánh sáng, nhiệt độ, độ ẩm + Tăng độ nhạy cảm của các thụ quan nằm trong lớp bì của da trong việc tiếp nhận 0,25 các kích thích xúc giác của môi trường. + Tăng hoạt động lưu thông và trao đổi chất của các mạch máu dưới da, qua đó 0,25 làm tăng khả năng bài tiết, bảo vệ và điều hoà thân nhiệt của da. 7 a) Nêu chức năng chính của tủy sống, trụ não, não trung gian, tiểu não và đại 3,5 não. b) Nêu những điểm khác biệt về cấu tạo của phân hệ giao cảm và phân hệ đối giao cảm trong hệ thần kinh sinh dưỡng. a Chức năng chính của tủy sống, trụ não, não trung gian, tiểu não và đại não. - Tủy sống: Là các căn cứ (trung khu) của các phản xạ không điều kiện. 0,25 - Trụ não: Điều khiển, điều hòa hoạt động của các nội quan. 0,25 - Não trung gian: Là trung ương điều khiển các quá trình trao đổi chất và điều hòa 0,25 thân nhiệt. - Tiểu não: Điều hòa, phối hợp các cử động phức tạp và giữ thăng bằng cơ thể. 0,25 - Đại não: Là trung tâm của các phản xạ có điều kiện, của ý thức và tư duy trừu 0,5 tượng. b Những điểm khác biệt về cấu tạo của phân hệ giao cảm và phân hệ đối giao cảm trong hệ thần kinh sinh dưỡng: Phân hệ giao cảm Phân hệ đối giao cảm - Có trung ương nằm ở chất xám thuộc - Có trung ương là các nhân xám trong 0,5 sừng bên tuỷ sống (từ đốt tuỷ ngực I trụ não và đoạn cùng tuỷ sống. đến đốt tuỷ thắt lưng III). - Các hạch thần kinh tập hợp thành - Các hạch thần kinh nằm gần cơ quan 0,5 chuỗi, nằm gần cột sống, xa cơ quan phụ trách. phụ trách. - Nơron trước hạch có sợi trục ngắn. - Nơron trước hạch có sợi trục dài. 0,5 - Nơron sau hạch có sợi trục dài. - Nơron sau hạch có sợi trục ngắn. 0,5