Sáng kiến kinh nghiệm Giáo dục truyền thống quê hương qua tiết dạy lịch sử địa phương lớp 8, bài 6: Lịch sử Hải Dương 1858 – 1918

Nội dung text: Sáng kiến kinh nghiệm Giáo dục truyền thống quê hương qua tiết dạy lịch sử địa phương lớp 8, bài 6: Lịch sử Hải Dương 1858 – 1918

1. THÔNG TIN CHUNG VỀ SÁNG KIẾN 1. Tên sáng kiến: “Giáo dục truyền thống quê hương qua tiết dạy lịch sử địa phương lớp 8, bài 6: Lịch sử Hải Dương 1858 – 1918” 2. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến: Môn: Lịch Sử - Lớp 8. 3. Tác giả: Họ và tên: Lê Thị Thúy Vân, Giới tính: Nữ Ngày/ tháng/năm sinh: 11/07/1986. Trình độ chuyên môn: ĐH Sử Chức vụ, đơn vị công tác, số điện thoại: Giáo viên trường THCS Hiệp Cát- Nam Sách. Điện thoại:0947 061599. 4. Chủ đầu tư tạo ra sáng kiến: Trường THCS Hiệp Cát- Hiệp Cát- Nam Sách. ĐT: 02203539693. 5. Đơn vị áp dụng sáng kiến lần đầu: Lớp 8A- Trường THCS Hiệp Cát- Nam Sách. 6. Các điều kiện cần thiết để áp dụng sáng kiến: Máy chiếu, Phòng học, học sinh. 7. Thời gian áp dụng sáng kiến lần đầu tiên trong thực tế: Tuần 28 Tiết 44- Bài 6: Lịch sử địa phương tỉnh Hải Dương 1858 - 1918, Lịch sử - Lớp 8 năm học 2016-2017. TÁC GIẢ XÁC NHẬN CỦA CƠ QUAN ĐƠN VỊ ÁP DỤNG SÁNG KIẾN Lê Thị Thúy Vân
2. TÓM TẮT SÁNG KIẾN 1. Hoàn cảnh nảy sinh sáng kiến: Lịch sử địa phương là một bộ phận hữu cơ của lịch sử dân tộc. Tri thức lịch sử địa phương là một bộ phận hợp thành, là một biểu hiện cụ thể và phong phú của tri thức lịch sử dân tộc. Mỗi sự kiện lịch sử địa phương đều gắn liền với tên đất, tên người, gần gũi với cuộc sống, qua đó mà gợi ở các em niềm tự hào, lòng biết ơn, góp phần bồi dưỡng tình yêu quê hương, lòng tự hào dân tộc. Vì vậy lịch sử địa phương có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với việc học tập lịch sử dân tộc. Lịch sử cũng như các môn học khác, có vai trò tác động đến con người không chỉ về trí tuệ mà còn cả về tư tưởng, tình cảm. Bên cạnh đó, còn góp phần xây dựng con người phát triển hoàn thiện về: “Đức – Trí – Thể - Mĩ”. Bác Hồ đã từng nói: “Dân ta phải biết sử ta Cho tường gốc tích nước nhà Việt Nam” Trên thực tế, có nắm bắt được lịch sử địa phương và rút ra được những bài học kinh nghiệm quý báu từ lịch sử, chúng ta mới có cơ sở để xây dựng và phát triển cái mới, cái tiến bộ. Vì vậy, ngoài việc dạy học giúp học sinh nắm bắt được nguồn sử liệu của thế giới, của đất nước, chúng ta còn phải gieo vào lòng học sinh tình yêu quê hương, yêu chính mảnh đất mình đang sinh sống thông qua những trang sử vẻ vang do chính cha ông mình đã xây dựng lên. So với các môn học khác thì môn Lịch sử có nhiều ưu thế trong việc giáo dục tư tưởng, tình cảm đối với thế hệ trẻ. Những kiến thức Lịch sử không chỉ đơn thuần dạy cho các em biết yêu, ghét trong đấu tranh giai cấp, biết yêu quý lao động mà còn góp phần định hình cho học sinh cách ứng xử đúng đắn trong cuộc sống. Mặc dù có vai trò, chức năng, nhiệm vụ quan trọng trong giáo dục thế hệ trẻ, nhưng hiện nay, việc dạy học Lịch sử địa phương chưa hoàn thành tốt vai trò của mình và một thực tế đáng buồn là học sinh không thích học tiết Lịch sử địa phương,
3. xem nhẹ tiết học này. Các em tiếp thu kiến thức một cách hời hợt, thiếu chính xác, thiếu hệ thống. Vì đa phần các em cho rằng học Lịch sử địa phương quá dài, phải ghi nhớ quá nhiều sự kiện khô khan, kiến thức lịch sử địa phương thường không thi vào Lịch sử là một môn học nghiên cứu về quá khứ mà quá khứ là cái đã qua không thể thay đổi nên chỉ học cho qua chứ không có gì vận dụng vào thực tế. Trong chương trình đổi mới sách giáo khoa của khối THCS, môn lịch sử lớp 8 có giành 1 tiết để dạy về lịch sử địa phương nhưng nguồn sử liệu thì chính giáo viên phải tự khai thác. Vì thế hiệu quả chưa cao và nó phụ thuộc quá chặt chẽ vào tâm huyết của mỗi giáo viên. Là một giáo viên dạy ở Hải Dương - một địa danh gắn với trang sử dựng và giữ nước hào hùng của dân tộc, tôi rất trăn trở với vấn đề khai thác nguồn sử liệu địa phương để đưa vào giảng dạy. Và trên thực tế qua các năm tìm tòi, đưa vào trong giảng dạy, tôi mạnh dạn đưa ra sáng kiến kinh nghiệm “Giáo dục truyền thống quê hương qua tiết dạy lịch sử địa phương lớp 8, bài 6: Lịch sử Hải Dương 1858 – 1918”. 2. Điều kiện, thời gian, đối tượng áp dụng sáng kiến: Điều kiện: Sáng kiến kinh nghiệm: “Giáo dục truyền thống quê hương qua tiết dạy lịch sử địa phương lớp 8, bài 6: Lịch sử Hải Dương 1858 – 1918” được áp dụng trong các điều kiện sẵn có của nhà trường như máy chiếu, các nguồn tài liệu tham khảo qua sách báo, học sinh, phòng học. Thời gian: Giáo viên có thể lựa chọn những bài học thuộc khung chương trình ở học kì II đối với khối 8, bài 6 cuốn Tài liệu dạy học lịch sử địa phương tỉnh Hâỉ Dương để giúp học sinh biết được quá trình Pháp chiếm đóng Hải Dương và phong trào đấu tranh chống Pháp của nhân dân Hải Dương. Nội dung cụ thể được áp dụng Tuần 28 Tiết 44- Bài 6: lịch sử địa phương tỉnh Hải Dương 1858 - 1918, Tài liệu dạy học lịch sử địa phương tỉnh hải Dương - năm học 2016-2017 ở học kỳ II trong môn lịch sử lớp 8.
4. Đối tượng áp dụng: Tìm hiểu đối tượng học sinh THCS mà tôi đang công tác và những đối tượng học sinh này là do tôi đang trực tiếp giảng dạy ở trường. 3. Nội dung sáng kiến: Tính mới, tính sáng tạo của sáng kiến: Lịch sử địa phương được tổ chức dạy học trong các trường THCS từ lớp 6 đến lớp 9. Dạy lịch sử địa phương nhằm giúp người học có được những kiến thức cơ bản, cần thiết về quá trình phát triển của địa phương trong lịch sử, những thành tựu kinh tế, chính trị, văn hóa cũng như truyền thống yêu nước của nhân dân địa phương trong đấu tranh giành và giữ độc lập dân tộc. Từ đó góp phần hình thành ở người học tình yêu quê hương, yêu đất nước và bồi dưỡng những phẩm chất đạo đức tốt đẹp trong tư duy và trong hành động. Đặc biệt trong bối cảnh hiện nay, khi mà quá trình giao lưu hội nhập quốc tế đang diễn ra mạnh mẽ thì nội dung giảng dạy lịch sử địa phương còn đóng góp một phần quan trọng trong việc giữ gìn bản sắc và phát huy những truyền thống tốt đẹp của dân tộc. Khả năng áp dụng của sáng kiến: Dựa vào yêu cầu của bài học giáo viên có thể chọn Tiết 44- Bài 6: lịch sử địa phương tỉnh Hải Dương 1858 - 1918, Tài liệu dạy học lịch sử địa phương tỉnh hải Dương - năm học 2016-2017 ở học kỳ II trong môn lịch sử lớp 8 và chọn hoạt động 2: Phong trào đấu tranh chống thực dân Pháp xâm lược và đô hộ. Lợi ích thiết thực của sáng kiến: Thông qua tiết học Lịch sử địa phương giúp các em học sinh có cái nhìn nhiều chiều về các sự kiện lịch sử của địa phương luôn gắn liền với lịch sử dân tộc, hiểu được truyền thống cách mạng của quê hương Hải Dương trong đấu tranh chống Pháp, phát huy tối đa khả năng sáng tạo của học sinh, từ đó các em sẽ hiểu bài sâu hơn, có hứng thú học tập và yêu bộ môn vốn được xem là khô khan, trừu tượng này. 4. Khẳng định giá trị, kết quả đạt được của sáng kiến:
5. Qua giờ dạy lịch sử địa phương tỉnh Hải Dương giúp các em học sinh ghi nhớ bài một cách khoa học nhất, có chiều sâu kiến thức và tích cực, chủ động, hăng say trong quá trình học tập. Các em có thể định hình được mối quan hệ mật thiết giữa các sự kiện của Lịch sử địa phương với Lịch sử dân tộc, từ đó hình thành được tình yêu quê hương đất nước, biết trân trọng thành quả của cha ông ta đã đạt được. 5. Đề xuất kiến nghị để thực hiện áp dụng: Để tiến tới việc dạy học lịch sử địa phương trong nhà trường đạt kết quả cao nhất, cần: -Nguồn tài liệu dạy và học Lịch sử địa phương cần phong phú hơn. - Các sự kiện, kiến thức cơ bản đảm bảo tính thống nhất, vừa phản ánh được giai đoạn tương xứng của Lịch sử dân tộc, vừa mang tính đặc trưng riêng của địa phương tỉnh, huyện - Nhà trường cần tổ chức cho học sinh có những tiết học thực tế thì hiệu quả sẽ cao hơn. - Để một tiết Lịch sử địa phương đạt được mục tiêu đặt ra người dạy phải đầu tư tìm tòi để có được "phần trăm" nhất định của bóng dáng quê hương ( Huyện, làng, xã, ) qua bài soạn và tiết dạy. Điều đó có nghĩa là tuỳ thuộc vào địa bàn trường đóng giáo viên phải biết lựa chọn, sử dụng thông tin, tư liệu phù hợp hiệu quả. Ở một số vùng thuận lợi, nếu bài học được tiến hành tại thực địa thì hiệu quả có lẽ càng lớn hơn nhiều. - Qua tiết học các em được bồi dưỡng, giáo dục một cách tự nhiên, hợp lí truyền thống quê hương. Qua đó bước đầu hình thành, xác định trách nhiệm của bản thân trước quê hương trong công cuộc xây dựng và phát triển hiện nay. - Điều cốt lõi nhất là các em không bị động và không cảm thấy đơn điệu, buồn tẻ khi tiến hành học tiết Lịch sử địa phương. - Học sinh tham gia vào tiết học cần sôi động và tích cực hơn .
6. MÔ TẢ SÁNG KIẾN 1. Hoàn cảnh nảy sinh sáng kiến: 1.1. Thực tiễn về bộ môn lịch sử hiện nay: Lịch sử địa phương là một bộ phận cấu thành của lịch sử dân tộc. Học tập, tìm hiểu lịch sử địa phương là một yêu cầu quan trọng trong quá trình tìm hiểu lịch sử dân tộc, có tác dụng quan trọng trong việc giáo dục truyền thống, lòng yêu quê hương đất nước của học sinh, từ đó khơi dậy niềm tự hào và trách nhiệm cụ thể của người học đối với quê hương, đất nước. Xuất phát từ đặc điểm và yêu cầu này, trong chương trình bộ môn lịch sử ở trường THCS hiện nay, ở các khối lớp đều được bố trí một số tiết lịch sử địa phương để các em tìm hiểu. Tuy vậy, việc thực hiện các tiết lịch sử địa phương trong chương trình lịch sử THCS đang đứng trước một thực tế là vốn kiến thức về lịch sử địa phương của giáo viên nhìn chung còn mỏng, do vậy để soạn được một tiết lịch sử địa phương nhiều giáo viên đã gặp không ít khó khăn trong phần kiến thức trọng tâm, cơ bản. Một số giáo viên lại máy móc chuyển tải toàn bộ phần nội dung có trong tài liệu do Sở GD&ĐT ban hành mà thiếu đi sự linh động, uyển chuyển, kết hợp với phần "riêng" của tỉnh mình. Với các tiết như vậy thường luôn nặng nề, "quá tải" và phần nào khó thu hút học sinh. Từ khó khăn đó nảy ra tâm lý ngại khó. Khi đến các tiết lịch sử địa phương, nhiều giáo viên thường đã thực hiện một cách chiếu lệ, đối phó (Giáo viên giao nhiệm vụ cho học sinh tìm hiểu một số vấn đề liên quan đến lịch sử địa phương ví dụ: Em hãy kể về một số sự kiện, nêu một số địa danh Điều này diễn ra càng phổ biến với các giáo viên không "chuyên" được phân công giảng dạy bộ môn lịch sử). Thậm chí còn có giáo viên "mạnh dạn" bỏ qua, nhảy tiết không chú trọng đến lịch sử địa phương. Việc nắm vững kiến thức trọng tâm cần thực hiện ở tiết lịch sử địa phương đã khó nói gì đến việc giáo viên chú ý nghiên cứu các phương pháp giảng dạy để giáo
7. dục truyền thống quê hương qua tiết học cho học sinh. Vì vậy mục tiêu của chương trình đặt ra đối với các tiết lịch sử địa phương dường như chưa đạt được như mong muốn. Từ thực tế qua các năm tìm tòi, đưa vào trong giảng dạy, tôi mạnh dạn đưa ra sáng kiến kinh nghiệm “Giáo dục truyền thống quê hương qua tiết dạy lịch sử địa phương lớp 8, bài 6: Lịch sử Hải Dương 1858 – 1918” . 1.2. Thực tiễn về học sinh hiện nay. Mặc dù có vai trò, chức năng, nhiệm vụ quan trọng trong giáo dục thế hệ trẻ, nhưng hiện nay, việc dạy học Lịch sử địa phương chưa hoàn thành tốt vai trò của mình và một thực tế đáng buồn là học sinh không thích học tiết Lịch sử địa phương, xem nhẹ tiết học này. Các em tiếp thu kiến thức một cách hời hợt, thiếu chính xác, thiếu hệ thống. Vì đa phần các em cho rằng học Lịch sử địa phương quá dài, phải ghi nhớ quá nhiều sự kiện khô khan và kiến thức lịch sử địa phương thường không thi vào. Ngoài ra, do quan niệm sai lệch về vị trí, chức năng của môn Lịch sử trong đời sống xã hội, một số học sinh và phụ huynh có thái độ xem thường bộ môn Lịch sử, coi đó là môn học phụ, môn học thuộc lòng, không cần đầu tư công sức nhiều, dẫn đến hậu quả học sinh không nắm đựơc những sự kiện lịch sử cơ bản, nhớ sai, nhầm lẫn kiến thức lịch sử là hiện tượng khá phổ biến trong thực tế ở nhiều trường. Tình trạng trên do nhiều nguyên nhân gây nên song cơ bản không phải do bản thân môn Lịch sử mà do quan niệm, phương pháp dạy học chưa phù hợp, chưa đáp ứng được yêu cầu môn học đề ra. Giáo viên dạy Lịch sử địa phương chưa phát huy được thế mạnh của lịch sử quê hương, truyền thống cách mạng và tinh thần yêu nước của tỉnh nhà, chưa chỉ ra cho các em nhận thức được đây là bộ môn khoa học, cần phải só sự học tập, nghiên cứu nghiêm túc. Giáo viên chưa tái hiện được không khí của lịch sử địa phương trong giờ học nên để học sinh rơi vào tình trạng thụ động,
8. chưa phát huy được tính tích cực của học sinh làm cho không khí học tập mệt mỏi, làm cho giờ học trở nên khô khan, nặng nề. 1.3. Thực tiễn về chương trình sách giáo khoa hiện nay. Trong chương trình đổi mới sách giáo khoa của khối THCS, môn lịch sử lớp 8 có giành 1 tiết để dạy về lịch sử địa phương nhưng nguồn sử liệu thì chính giáo viên phải tự khai thác là chủ yếu. Vì thế hiệu quả chưa cao và nó phụ thuộc quá chặt chẽ vào tâm huyết của mỗi giáo viên. Là một giáo viên dạy ở Hải Dương - một địa danh gắn với trang sử dựng và giữ nước hào hùng của dân tộc, tôi rất trăn trở với vấn đề khai thác nguồn sử liệu địa phương để đưa vào giảng dạy. Và trên thực tế qua các năm tìm tòi, đưa vào trong giảng dạy, tôi mạnh dạn đưa ra sáng kiến kinh nghiệm “Giáo dục truyền thống quê hương qua tiết dạy lịch sử địa phương lớp 8, bài 6: Lịch sử Hải Dương 1858 – 1918” 2. Cơ sở lý luận của vấn đề: 2.1. Cơ sở lý luận: Việc học tập Lịch sử địa phương, cũng như học tập bất cứ bộ môn nào ở nhà trường đều nhằm cung cấp kiến thức khoa học, hình thành thế giới quan khoa học, phẩm chất đạo đức chính trị cho học sinh. Chúng ta đang thực hiện những nhiệm vụ trọng đại của đất nước là hoàn thành CNH – HĐH đất nước, để đưa Việt Nam sánh vai với các cường quốc năm châu. Nhiệm vụ đó gắn liền với việc đổi mới khoa học công nghệ, phát triển giáo dục và đào tạo. Đường lối đổi mới của Đảng ta cũng đã chỉ rõ: Cùng với khoa học và công nghệ, giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu nhằm nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực và bồi dưỡng nhân tài. Trong những năm qua ngành giáo dục đã có nhiều nỗ lực đổi mới và bước đầu đã đạt được một số thành tựu quan trọng. Tuy nhiên ở một góc độ nào đó, nó vẫn còn bộc lộ những hạn chế nhất định, đó là trên thực tế giáo dục chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội và sự nghiệp đổi mới đất nước.
9. Đặc biệt mục tiêu đào tạo và nội dung phương pháp chưa thể hiện được yêu cầu của xã hội, chưa sát với thực tiễn. Chính điều đó là nguyên nhân làm cho chất lượng giáo dục thấp, trình độ văn hoá nghề nghiệp, năng lực thực hành, hiểu biết xã hội nhân văn của học sinh trở nên yếu kém. Trong bối cảnh chung đó, việc dạy - học lịch sử ở các trường phổ thông cũng cần phải được chú trọng, góp phần nâng cao hiệu quả đào tạo. Làm thế nào để giảng dạy bộ môn lịch sử địa phương đạt kết quả về mặt giáo dưỡng, giáo dục và phát triển? Vấn đề này là một trăn trở lớn – Có ý kiến cho rằng: Việc dạy học lịch sử địa phương chỉ cần thực hiện tốt 2 nhiệm vụ: Người dạy đưa ra được nhiều ví dụ, người học nghe và ghi đầy đủ. Và ý kiến này xuất phát từ hai nhiệm vụ: dạy của thầy và học của trò. Ý kiến trên đây có lý, tuy nhiên chưa hoàn chỉnh bởi lẽ: Trong xu thế phát triển của thời đại ngày nay, cuộc cách mạng khoa học – công nghệ thúc đẩy sự nghiệp giáo dục và ngày càng trở thành động lực quan trọng để phát triển xã hội. Vì vậy trong giáo dục lịch sử truyền thống phải gắn hiệu quả với chất lượng. Để làm được điều này, chúng ta phải bám sát những yêu cầu của thời đại đối với giáo dục lịch sử. Căn cứ vào mục tiêu của trường THPT, đặc điểm tâm sinh lý của học sinh và cả điều kiện thực tiễn của địa phương, cũng như đặc trưng của môn học. Nhiệm vụ chung cụ thể cho môn học lịch sử địa phương phải là: - Đảm bảo tính chân thực của sự kiện lịch sử, có di tích kèm theo. - Qua tư liệu sẽ trang bị cho học sinh tri thức, tình yêu quê hương phù hợp với thực tiễn của địa phương. - Giáo dục tư tưởng, đạo đức và ý thức giữ gìn lịch sử của địa phương. Như vậy, nhiệm vụ cụ thể của giảng dạy lịch sử địa phương sẽ thống nhất trên một nguyên tắc trung về giáo dưỡng, giáo dục và phát triển. Ba nhiệm vụ đó có quan hệ chặt chẽ với nhau, tạo nên tính hiệu quả lớn trong quá trình dạy - học lịch sử địa phương.
10. Việc nâng cao hiệu quả dạy - học lịch sử địa phương cho học sinh có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, góp phần trung hoà tính chất hai mặt của nền kinh tế thị trường đang phát triển mạnh ở khu vực, đã và đang có tác động lớn đến tư tưởng của thế hệ trẻ. Vì vậy việc giáo dục truyền thống quê hương phải được quan tâm đúng mực. Đồng chí Đỗ Mười đã khẳng định: “phải coi trọng việc giáo dục lịch sử dân tộc, lịch sử cách mạng, lịch sử quân đội, phải in nhiều sách lịch sử, phổ biến rộng, phải coi lịch sử là tài liệu giáo khoa số 1 trong nhà trường Nếu không làm tốt giáo dục lịch sử, thanh niên sẽ chạy theo đồng tiền, chạy theo các lợi ích khác có hại cho sự nghiệp chung”. Việc đưa lịch sử địa phương vào trong giảng dạy sẽ góp phần giáo dục tình yêu quê hương cho các em học sinh. Chính tình yêu quê hương là một biểu hiện sinh động và cụ thể của tình yêu Tổ quốc. Đây chính là mối quan hệ chặt chẽ có tính truyền thống giữa làng với nước của dân tộc Việt Nam. Và cũng từ sự hiểu biết về lịch sử địa phương sẽ giúp các em học sinh có ý thức rèn luyện, xác định động cơ học tập, có nghị lực và năng lực hành động, có hoài bão ước mơ đúng đắn, có những tình cảm trong sáng, lành mạnh. 2.2. Mục đích và nhiệm vụ: Mục đích: Thông qua việc giảng dạy tìm hiểu, nghiên cứu từ thực tế những tiết dạy lịch sử địa phương ở trường trung học cơ sở mà tôi đang công tác, với đề tài này tôi xin đề xuất sử dụng nhiều phương pháp dạy học tích cực, để nhằm trao đổi với đồng nghiệp về việc vận dụng phương pháp trên để giải quyết một vấn đề lịch sử cụ thể. Nhằm giúp giáo viên lịch sử có thể áp dụng vào giảng dạy môn Lịch sử một cách sinh động, giúp cho học sinh hứng thú hơn với tiết học lịch sử địa phương của tỉnh nhà trong chương trình lịch sử cấp THCS. Nhiệm vụ: Sáng kiến tập chung vào nghiên cứu các nội dung sau : - Làm rõ cơ sở lí luận của đề tài.
11. - Điều tra tổng hợp về số lượng và đánh giá đúng thực trạng vấn đề học bộ môn lịch sử địa phương của học sinh những năm gần đây. - Định hướng cung cấp một số nguồn sử liệu địa phương của Hải Dương để đưa vào giảng dạy trong nhà trường. 2.3. Phương pháp, đối tượng và phạm vi nghiên cứu: Phương pháp nghiên cứu: Đề tài sẽ sử dụng những phương pháp nghiên cứu cơ bản, chọn lọc, miêu tả, phân tích, diễn dịch, quy nạp, so sánh, thuyết trình, Tham khảo kinh nghiệm của các đồng nghiệp Đối tượng nghiên cứu: Tìm hiểu đối tượng học sinh THCS nơi tôi đang công tác và những đối tượng học sinh này là do tôi đang trực tiếp giảng dạy. Phạm vi nghiên cứu: Sáng kiến: Đề tài được nghiên cứu trên thực tế học sinh trường THCS nơi tôi đang công tác và thông qua các tư liệu lịch sử về mảnh đất, con người Hải Dương từ 1858 – 1918. 3. Thực trạng của vấn đề: 3.1. Thực trạng của vấn đề nghiên cứu: 3.1.1. Tình hình giáo viên: Yêu cầu hiểu biết lịch sử, nhu cầu cuộc sống hiện tại và tương lai đặt cho giáo viên lịch sử nhiệm vụ: Làm thế nào nâng cao chất lượng dạy và học lịch sử, kích thích sự hứng thú học sử cho học sinh và quan trọng nhất là khơi dậy trong các em niềm tự hào đân tộc, tình yêu quê hương đất nước, biết vận dụng và phát huy truyền thống quê hương trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa hiện nay. Để hoàn thành nhiệm vụ này đòi hỏi giáo viên dạy sử không chỉ có kiến thức vững vàng về bộ môn lịch sử mà còn phải có những hiểu biết vững chắc về lịch sử địa phương để vận dụng vào bài giảng lịch sử làm phong phú và hấp dẫn thêm bài giảng. Thực tế hiện nay nguồn tài liệu cho giáo viên nghiên cứu dạy lịch sử địa phương chưa nhiều, hiện vật lại khó sưu tầm, Các tài liệu, hiện vật địa phựơng rất ít, trang thiết bị cho bộ môn còn thiếu, cho nên rất tốn thời gian chuẩn bị.
12. 3.1.2. Tình hình học sinh: Lịch sử địa phương có vai trò quan trọng, qua đó học sinh có thể hiểu biết về lịch sử quê nhà luôn gắn liền với lịch sử dân tộc, từ đó hoàn thiện và phát triển nhân cách con người. Tuy nhiên, thực trạng của việc dạy và học lịch sử địa phương trong nhà trường phổ thông hiện còn những tồn tại là nội dung của nhiều bài giảng lịch sử địa phương rất khô khan với nhiều sự kiện lịch sử nặng về chiến tranh cách mạng, ít đề cập về lịch sử văn hóa, nghệ thuật, chưa xen kẽ với văn học, khoa học nên chưa tạo được sự hứng thú học sử đối với học sinh. Học sinh về nhà còn nhác học, xem nhẹ môn lịch sử. Khi đánh giá kết quả cuối học kì và cuối năm học thì không thi vào lịch sử địa phương cho nên học sinh không học. Thời gian giành cho lịch sử địa phương ít,không có thời gian học sinh hiểu.Học sinh còn hiểu một cách rời rạc, không nắm được mối quan hệ hữu cơ giữa các tri thức thuộc lĩnh vực đời sống xã hội. Học sinh chưa định hình được mối quan hệ gắn bó giữa Lịch sử địa phương với lịch sử dân tộc. 3.1.3. Về việc thực hiện chương trình: Trong những năm qua, mặc dù chương trình và sách giáo khoa đã có thay đổi, nhưng lượng kiến thức trong mỗi bài học lịch sử địa phương vẫn rất nhiều. Đa số học sinh không thể nhớ hết sự kiện lịch sử nếu không hiểu bài. Vì thế để có thể giúp học sinh hiểu bài nhanh chóng giáo viên có thể tạo hứng thú cho học sinh bằng việc tổ chức các bài tập nhận thức dưới dạng các trò chơi. Khi dạy học lịch sử địa phương, giáo viên cần tuân thủ các nguyên tắc và phương pháp dạy học cơ bản của bộ môn để đem lại hiệu quả cao nhất. - Đổi mới phương pháp giáo dục đang được tiến hành và xác định đó là nhiệm vụ quan trọng đối với việc nâng cao chất lượng giáo dục,cần phải tích hợp giáo dục địa phương trong quá trình giảng dạy.
13. -Hải Dương là vùng đất có bề dày truyền thống yêu nước, bất khuất chống ngoại xâm.Đặc biệt là phong trào Cần Vương với những nhà lãnh đạo như Đốc Tít, Phạm Hữu Ích tô đậm thêm truyền thống cách mạng,trang sử hào hùng của dân tôc Việt Nam. - Trong quá trình thực hiện được sự giúp đỡ và động viên của ban giám hiệu, tổ chuyên môn và nhiều cộng sự, bản thân học hỏi, tìm tòi và rút ra kinh nghiệm, do đó cũng đạt được kết quả đáng khích lệ. Thế nên vấn đề cấp thiết đặt ra ở đây là: Bằng giải pháp nào để khai thác được nguồn sử liệu địa phương, đưa vào trong giảng dạy. Với vai trò là một người thầy trực tiếp tham gia công tác giảng dạy bộ môn lịch sử ở trường phổ thông trong 9 năm qua, tôi nhận thấy rằng: Để học sinh nắm bắt được nội dung lịch sử ở địa phương mình thì trước hết người thầy cần phải biết khái quát hoá, chắt lọc kiến thức từ những trang sử vẻ vang của địa phương. Đồng thời giới thiệu về các khu di tích lịch sử, những tấm gương anh hùng, những người con ưu tú đã ngã xuống để bảo vệ quê hương đất nước. Sau đó, áp dụng vào thực tiễn giảng dạy thông qụa các tiết lịch sử địa phương mới có kết quả tốt. 3.2. Điều tra thực trạng trước khi nghiên cứu: Từ những thực trạng nêu trên, trong nhiều năm gần đây tôi được nhà trường phân công giảng dạy bộ môn này, tôi đã tiến hành khảo sát đối với học sinh khối 8 của trường với kết quả không được khả quan như sau: Lớp Số HS Giỏi Khá Trung Bình Yếu SL % SL % SL % SL % 8A 34 4 11,8 14 41,2 14 41,2 2 5,8 8B 35 5 14,3 15 42,8 12 34,2 3 8,7 8C 34 5 14,7 13 38,3 14 41,2 2 5,8 Tổng 103 14 13,6 42 40,8 40 38,8 7 6,8
14. Với kết quả trên cho thấy chất lượng học tập thì chưa đạt kế hoạch vì một số em xuống cấp về đạo đức, học lực yếu chiếm tỉ lệ cao so với chỉ tiêu đề ra. Giữa kết quả học tập với mức độ thực hành phẩm chất đạo đức trong thực tế cuộc sống thì luôn luôn đối nghịch, mâu thuẫn với nhau. Đây có thể là một bài toán khó mà chưa có câu trả lời, nó đòi hỏi gia đình, nhà trường, xã hội và người trực tiếp giảng dạy bộ môn này quan tâm để tìm ra con đường đi đúng đắn nhất. 3.3. Nguyên nhân của thực trạng nêu trên: Một số giáo viên hiện nay trong quá trình giảng dạy chưa triệt để chú ý đến từng đối tượng học sinh, chưa thu hút được học sinh trong bài giảng. Do bản thân các em học sinh chưa chủ động trong học tập, phần lớn các em học sinh, nhà trường và ngay cả xã hội cũng coi nhẹ tiết học lịch sử địa phương nên tâm lí thờ ơ, học đối phó kiếm điểm cho qua. Thiếu định hướng từ gia đình, do cha mẹ không quan tâm chỉ lao vào kiếm tiền, cha mẹ đi làm ăn ở quá xa, cha mẹ li hôn, gia đình bất hòa. 4. Các giải pháp, biện pháp thực hiện: 4. 1. Khái niệm: Lịch sử địa phương là gì? Địa phương: Là 1 đơn vị hành chính của đất nước, là bộ phận cấu thành nên Quốc gia dân tộc nhưng lại mang sắc thái riêng của vùng mình. Lịch sử địa phương: Là những sự kiện lịch sử xảy ra ở địa phương có liên quan mật thiết hoặc trở thành biến cố lịch sử của dân tộc. Hải Dương – là 1 trong những địa phương xảy ra nhiều sự kiện lịch sử của dân tộc. Là nơi từng chứng kiến tội ác của thực dân Pháp đối với những người cộng sản, những người con yêu nước của dân tộc Việt Nam. Và cũng là nơi chứng kiến sức mạnh của cả dân tộc trong cuộc kháng chiến chống Pháp. 4.2. Các giải pháp cụ thể. 4.2.1. Thực hiện nghiêm túc các giờ học lịch sử địa phương theo đúng quy định của chương trình.
15. Bước 1: Lịch sử địa phương là một phần của lịch sử dân tộc; không có một sự kiện hay nhân vật lịch sử nào lại không gắn liền với một địa phương cụ thể cả và lịch sử dân tộc được viết trên cơ sở lịch sử của các địa phương trong cả nước. Ngược lại lịch sử địa phương tuy có những nét riêng, nhưng về cơ bản cũng tiến triển theo xu hướng phát triển chung của cả lịch sử dân tộc. Vậy tại sao trong quá trình giảng dạy lịch sử dân tộc, giáo viên cần lồng ghép vào bài giảng những sự kiện nhân vật lịch sử của địa phương gắn liền với từng giai đoạn lịch sử của dân tộc. Cách làm này sẽ đưa lịch sử dân tộc gần gũi, sinh động, thực tế và tạo cho các em những ấn tượng sâu sắc hơn về lịch sử của địa phương mình. Đồng thời giúp cho nội dung của lịch sử địa phương gắn với bối cảnh chung của lịch sử dân tộc. Bước 2: Hiện tại ở các địa phương, hệ thống các di tích văn hóa – lịch sử được xây dựng, trùng tu rất nhiều, giáo viên cần khai thác những di tích đó để tiến hành một số tiết học lịch sử địa phương có nội dung liên quan thay cho những tiết dạy thuyết trình trên lớp. 4.2.2. Để nâng cao chất lượng dạy học lịch sử địa phương, giáo viên nên chú trọng thực hiện các phương pháp dạy học mới. Bước 1: tổ chức cho học sinh đi thăm quan học tập tại các di tích lịch sử, danh lam thắng cảnh của địa phương, các công trình kiến trúc, nhà bảo tàng, nhà truyền thống, các làng nghề ở địa phương như làng nghề gốm Chu Đậu (Thái Tân) để các em có cái nhìn sâu sắc hơn, đày đủ hơn về những vấn đề đang diễn ra tại địa phương mình.Với các bài miêu tả trận đánh, các di tích lịch sử, các địa điểm của căn cứ cách mạng trong kháng chiến giáo viên có thể tổ chức dạy học trên thực địa. Bước 2: Tổ chức các buổi ngoại khóa về lịch sử địa phương, hoặc có thể phát động các cuộc thi tìm hiểu về các chủ đề về lịch sử địa phương như: văn hóa truyền thống của địa phương, các di tích lịch sử, danh lam thắng cảnh, danh nhân địa phương
16. Bước 3: Lập các nhóm sưu tầm các nội dung về lịch sử địa phương ở tại xóm, xã, địa phương đang sinh sống. Bước 4: Phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động sáng tạo ở học sinh; Bồi dưỡng phương pháp tự học; rèn kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn và tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh. Bước 5: tăng cường sử dụng tranh ảnh, trang thiết bị, ứng dụng công nghệ thông tin vào giảng dạy. Bước 6: Khuyến khích các hoạt động tự học của học sinh: Sưu tầm tranh ảnh, tài liệu Bước 7: Các tổ, nhóm chuyên môn cần phải xây dựng kế hoạch đầu năm, động viên giáo viên thực hiện, kiểm tra đánh giá kiến thức lịch sử dân tộc gắn liền với lịch sử địa phương. 4.2.3.Tổ chức các bài tập nhận thức dưới dạng các trò chơi: Điền lược đồ trống, Ô chữ bí mật, theo dòng lịch sử, Ai nhớ sự kiện, nhân vật lịch sử nhiều nhất, tìm hiểu nhân vật lịch sử Một là: Giúp các em thay đổi hình thức, phương pháp dạy và học truyền thống trước đây, làm cho giơ học bớt căng thẳng, nặng nề, tạo cảm giác thoải mái, dễ chịu, để học sinh tiếp thu kiến thức một cách nhẹ nhàng, hứng khởi. Hai là: Rèn luyện thêm kĩ năng lịch sử cho học sinh ( chỉ bản đồ, vẽ sơ đồ, tường thuật, hình thành kĩ năng làm việc theo nhóm của học sinh ) Ba là: tạo cho học sinh sự tìm tòi, sáng tạo, rèn luyện cho học sinh có cơ hội để hoàn thiện bản thân. Bốn là: Qua trò chơi đã kích thích học sinh vận dụng kiến thức năng động, rèn luyện trí nhớ, phát triển khả năng phán đoán suy luận, Từ đó phát triển tư duy mềm dẻo, học tập cách xử lý thông minh các tình huống phức tạp, tăng cường khả năng vận dụng trong cuộc sống để thích nghi với điều kiện mới của xã hội.
17. Năm là: Ngoài ra thông qua các trò chơicòn giúp các em phát triển được nhiều phẩm chất đạo đức tốt đẹp như: tính nhanh nhẹn, tính đoàn kết thân ái, sự phối hợp nhịp nhàng, lòng trung thực và tinh thần trách nhiệm lẫn nhau. 5. Kết quả đạt được: 5.1. Kết quả thực nghiệm: Trong năm học 2015- 2016 tôi được nhà trường phân công giảng dạy môn lịch sử lớp 8 cho nên có điều kiện áp dụng lần đầu sáng kiến “Giáo dục truyền thống quê hương qua tiết dạy lịch sử địa phương lớp 8, bài 6: Lịch sử Hải Dương 1858 – 1918” và tôi đã lập bảng thống kê điều tra như trước để khảo sát chất lượng học tập của học sinh ở một khối lớp với kết quả đạt được như sau: Lớp Số HS Giỏi Khá Trung Bình Yếu SL % SL % SL % SL % 8A 34 8 23,5 16 47,0 9 26,5 1 3,0 8B 35 10 28,6 17 48,6 7 20,0 1 2,8 8C 34 9 26,5 15 44,1 10 29,4 0 0 Tổng 103 27 26,2 48 46,6 26 25,3 2 1,9 Từ kết quả trên cho thấy việc áp dụng sáng kiến trên vào dạy học mang tính khả thi. Học sinh tích cực chủ động, hứng thú trong học tập, các em đã hiểu được quá trình Pháp chiếm đóng và bình định Hải Dương, những thay đổi về địa giới hành chính cũng như bộ máy chính quyền ở Hải Dương, hiểu những chuyển biến về kinh tế, văn hóa và xã hội Hải Dương trong giai đoạn này.Đặc biệt đã giáo dục cho học sinh về ý chí tự lực, tự cường, dám nghĩ, dám làm trong cuộc sống, Rèn cho học sinh kĩ năng xác định và nắm bắt những thời cơ quan trọng trong quá trình vươn lên. Với kết quả đó, tôi mạnh dạn nêu vấn đề và đưa sáng kiến này trước tổ khoa học xã hội của trường và được hầu hết các giáo viên ủng hộ góp ý kiến cho hoàn chỉnh và áp dụng có hiệu quả. Đó là nguồn động viên rất lớn cho tôi khi tham gia giảng dạy và nghiên cứu viết sáng kiến.
18. 5.2. Bài học kinh nghiệm: 5.2.1. Đối với giáo viên: Phải nghiên cứu, xác định đúng mục đích yêu cầu nội dung của từng bài, từng mục để chuẩn bị chu đáo cho nội dung bài học, đồng thời giáo viên phải chú ý đến lượng kiến thức nhất định để phân tích, lồng ghép kiến thức lịch sử địa phương với lịch sử dân tộc cho phù hợp. Giáo viên cần phải nhuần nhuyễn về các phương pháp dạy học. Mỗi phương pháp đều có ưu, nhược điểm khác nhau; vì vậy giáo viên phải biết sáng tạo, linh hoạt và biết kết hợp sử dụng các phương pháp vào từng phần, từng bài cụ thể để hướng dẫn học sinh học tập tiết học lịch sử địa phương đạt hiệu quả cao nhất. 5.2.2. Đối với học sinh: Luôn có ý thức tự học, tìm hiểu thực tiễn, trên lớp khi nghe giảng phải biết liên hệ và vận dụng sáng tạo vào từng bài, từng mục cụ thể của tiết học. Thông qua bài giảng về lịch sử địa phương các em sẽ tự hao về mảnh đất Hải Dương – một trong những cái nôi của nền văn hóa lâu đời, là miền đất đã sinh ra và gắn liền với tên tuổi của nhiều anh hùng dân tộc, danh nhân văn hóa thế giới. Lịch sử hangd ngàn năm bồi đắp và hội tụ đã để lại cho vùng đất này những giá trị văn hóa vô cùng quý giá. 6. Điều kiện để sáng kiến được nhân rộng: Về nhân lực: Cần phải có các buổi hội thảo, sinh hoạt nhóm chuyên môn để sáng kiến được nhân rộng tới các giáo viên dạy bộ môn lịch sử trong toàn huyện. Trang thiết bị: Có sự hỗ trợ của nhà trường về máy tính, máy chiếu, các buuỏi ngoại khóa hoặc thăm quan di tích lịch sử của quê hương, phòng học và các em học sinh,
19. KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ 1.Kết luận. Qua việc thực hiện phương pháp giảng dạy như đã trình bày tôi thấy: - Việc tham gia vào tiết học của học sinh sôi động và tích cực hơn . - Các sự kiện, kiến thức cơ bản đảm bảo tính thống nhất, vừa phản ánh được giai đoạn tương xứng của Lịch sử dân tộc, vừa mang tính đặc trưng riêng của địa phương tỉnh, huyện Qua tiết học các em được bồi dưỡng, giáo dục một cách tự nhiên, hợp lí truyền thống quê hương. Qua đó bước đầu hình thành, xác định trách nhiệm của bản thân trước quê hương trong công cuộc xây dựng và phát triển hiện nay. Điều cốt lõi nhất là các em không bị động và không cảm thấy đơn điệu, buồn tẻ khi tiến hành học tiết Lịch sử địa phương. 2. Kiến nghị, đề xuất. Trên đây là một hướng đi cụ thể trong việc khai thác, soạn giảng một tiết Lịch sử địa phương trong chương trình Lịch sử lớp 8. Tiết dạy trên đã được bản thân áp dụng và thể hiện tại trường THCS nơi tôi đang trực tiếp giảng dạy trong năm học 2016 – 2017 và có kết quả khả quan. Tham vọng của bản thân là sẽ cố gắng soạn hết các tiết Lịch sử địa phương có trong chương trình lịch sử THCS để các đồng nghiệp tham khảo, góp ý kiến. Tuy nhiên, như đã nêu ở phần đặt vấn đề; để một tiết Lịch sử địa phương đạt được mục tiêu đặt ra người dạy phải đầu tư tìm tòi để có được "phần trăm" nhất định của bóng dáng quê hương ( Huyện, làng, xã, ) qua bài soạn và tiết dạy. Điều đó có nghĩa là tuỳ thuộc vào địa bàn trường đóng giáo viên phải biết lựa chọn, sử dụng thông tin, tư liệu phù hợp hiệu quả. Ở một số vùng thuận lợi, nếu bài học được tiến hành tại thực địa thì hiệu quả có lẽ càng lớn hơn nhiều.
20. Do đặc thù của Lịch sử địa phương là loại kiến thức khá quen thuộc và gần giũ nên giáo viên cần chú ý tận dụng tối đa các hình thức dạy học, phát huy hết khả năng của học sinh đối với việc thu nhận kiến thức thông qua các kênh khác nhau như: hỏi người lớn, sưu tầm tài liệu Cần đổi mới cách đánh giá các nôi dung dạy và học lịch sử địa phương nhằm tạo ra sự thích thú cho các em học sinh với những nội dung trong bài học. -Bồi dưỡng và nâng cao năng lực cho đội ngũ giáo viên . -Tăng cường cơ sở vất chất, thiết bị dạy học theo hướng mở: ngoại khóa, thực tế dã ngoại tại các điểm di tích nổi tiếng của quê hương Trên đây là những đề xuất của tôi trong việc “Giáo dục truyền thống quê hương qua tiết dạy lịch sử địa phương lớp 8, bài 6: Lịch sử Hải Dương 1858 – 1918”. Đồng thời mạnh dạn đưa ra một số nội dung giảng dạy ở một số bài trong chương trình lịch sử địa phương cấp THCS đã được áp dụng có hiệu quả ở trường THCS nơi tôi đang trực tiếp giảng dạy trong năm học vừa qua. Tôi hy vọng rằng: Những vấn đề tôi đưa ra trong sáng kiến này sẽ phần nào góp phần giúp cho các nhà trường, các thầy cô giáo có được những định hướng trong việc dạy và học lịch sử địa phương. Đồng thời cũng giúp cho các em có hứng thú trong học tập bộ môn Lịch sử. Tôi xin chân thành cảm ơn!
21. PHỤ LỤC GIÁO ÁN MINH HỌA Tuần 28 Ngày soạn: 5-3-2017 Tiết 44 Ngày dạy: Bài 6: LỊCH SỬ HẢI DƯƠNG (1858-1918) A. Mục tiêu bài học 1. Kiến thức: - HS biết được những mốc thời gian cơ bản về việc Pháp chiếm Hải Dương và phong trào đấu tranh chống Pháp tại hải Dương (1858-1918) - HS hiểu được quá trình chiếm đóng, bình định Hải Dương và những thay đổi về địa giới hành chính cũng như bộ máy chính quyền ở Hải Dương; Hiểu được những chuyển biến về kinh tế, văn hóa và xã hội ở Hải Dương trong giai đoạn này. - HS có thể vận dụng kiến thức tìm hiểu những sự kiện lịch sử của quê hương mình trong thời gian này. 2. Kĩ năng: Qua bài học rèn cho HS kĩ năng: - Kĩ năng đọc bản đồ lịch sử - Kĩ năng liên hệ, so sánh và nhận xét các nhân vật lịch sử. 3.Tư tưởng - Giáo dục HS ý chí tự lực tự cường, dám nghĩ, dám làm trong cuộc sống. 4. Định hướng năng lực được hình thành - Năng lực chung: sử dụng ngôn ngữ, giải quyết vấn đề, tự học, tư duy. - Năng lực chuyên biệt: + Năng lực tái hiện sự kiện, hiện tượng lịch sử: Trình bày được những mốc thời gian cơ bản về việc Pháp chiếm Hải Dương và phong trào đấu tranh chống Pháp tại Hải Dương (1858-1918); Những thay đổi về địa giới hành chính cũng như bộ máy chính quyền ở Hải Dương; Những chuyển biến về kinh tế, văn hóa và xã hội ở Hải Dương trong giai đoạn này.
22. + Năng lực nhận xét vấn đề lịch sử: Nhận xét về về phong trào yêu nước chống Pháp của nhân dân Hải Dương cuối thế kỉ XIX- đầu thế kỉ XX. + Năng lực thực hành bộ môn: Biết khai thác sơ đồ, nội dung tranh ảnh lịch sử. + Năng lực vận dụng kiến thức: vận dụng kiến thức tìm hiểu những sự kiện lịch sử của quê hương mình trong thời gian này. B. Chuẩn bị của giáo viên và HS * Giáo viên: - Bản đồ Hải Dương. - Tài liệu dạy học lịch sử Hải Dương và Tài liệu hướng dẫn dạy học lịch sử Hải Dương. - Tranh ảnh về những thành tựu kinh tế, văn hóa của Hải Dương trong giai đoạn 1858-1918. * HS: SGK, tìm hiểu về quá trình Pháp chiếm đóng Hải Dương và phong trào chống Pháp của nhân dân Hải Dương. C. Hoạt động dạy và học 1.Ổn định lớp 2. Kiểm tra bài cũ: Kết hợp trong quá trình học bài. 3 Dạy- học bài mới: * Nêu vấn đề: GV nêu vấn đề * Các hoạt động dạy- học 1. Thực dân Pháp chiếm đóng và bình định Hải Dương
23. - GV hướng dẫn HS đọc tài liệu ? Vì sao TD Pháp đánh Hải Dương? - HS trả lời - GV nhấn mạnh: về vị trí quan trọng của *Quá trình TD Pháp tấn công Hải Dương cần đánh chiếm để tạo một thành Hải Dương: tuyến đường thông suốt từ Hà Nội ra biển Đông. ? Trình bày quá trình TD Pháp tấn công - Tháng 12- 1873 quân Pháp tấn công thành Hải Dương? và chiếm được thành Hải Dương. - HS dựa vào tài liệu trả lời - Tháng 8-1883, Pháp tấn công thành - GV chốt lại các ý chính. Hải Dương lần 2. - GV cho HS quan sát sơ đồ bộ máy cấp - Năm 1897 Pháp hoàn thành công tỉnh của Pháp tại Hải Dương: cuộc chiếm đóng và bình định Hải Công sứ người Pháp Dương. * Bộ máy cai trị của Pháp tại Hải Dương Phó sứ Văn phòng - Đứng đầu là viên Công sứ và Phó người Pháp Chuyên môn sứ người Pháp. - Các cơ quan chuyên môn giúp việc cho chính quyền TD cấp tỉnh đều do - GV hướng dẫn HS quan sát sơ đồ và người Pháp đứng đầu. phần kênh chữ ? TD Pháp đã thiết lập bộ máy cai trị cấp tỉnh tại Hải Dương như thế nào? - Gv cho HS quan sát tranh:
24. + Văn phòng Tòa sứ Hải Dương xưa (nay thuộc khuôn viên Tỉnh ủy Hải Dương) + Tòa Công sứ Hải Dương xưa (Nay là Nhà khách Tỉnh ủy Hải Dương) ? Bộ máy hành chính bản xứ được xây - Đứng đầu bộ máy hành chính bản dựng như thế nào? xứ là Tổng đốc. - HS dựa vào tài liệu trả lời ? Em nhận xét như thế nào về bộ máy cai -> Là bộ máy cai trị TD - phong kiến, trị của Pháp ở Hải Dương? trong đó Pháp nắm mọi quyền hành, - HS trao đổi và trả lời. quan lại người Việt là công cụ cai trị của Pháp. 2. Phong trào đấu tranh chống thực dân Pháp xâm lược và đô hộ ? Phong trào đấu tranh chống Pháp a. Phong trào đấu tranh chống Pháp bình định Hải Dương diễn ra như thế xâm lược Hải Dương (1873-1897) nào? - Nhân dân tích cực tham gia chống - HS trả lời Pháp: - Gv dùng bản đồ Hải Dương để giới + Nghĩa quân của Tiền Đức (Gia lộc), thiệu địa điểm (Hải Dương, Gia Lộc, Thống Kênh lãnh đạo nhân dân Gia Lộc, Kinh Môn, Thanh Miện, Tứ Kì, Bình Tứ Kì, Bình Giang, Thanh Miện nổi Giang ) gắn với tên các phong trào dậy đấu tranh. đấu tranh tiêu biểu + Nghĩa quân Bãi Sậy do Đốc Tít lãnh ? Em biết gì về Đốc Tít? đạo. - HS trả lời + Khởi nghĩa do Mạc Đĩnh Phúc lãnh - GV bổ sung đạo
25. ? Phong trào chống Pháp của nhân -> Phong trào có vai trò quan trọng trong dân Hải Dương trong giai đoạn này có đấu tranh hưởng ứng Chiếu Cần vương ý nghĩa lịch sử gì? và thể hiện truyền thống anh hùng của quê hương. ? Phong trào đấu tranh chống Pháp b. Phong trào đấu tranh chống Pháp giai đoạn 1897-1918 diễn ra như thế thống trị (1897-1918) nào? - Phong trào đấu tranh hưởng ứng Chiếu - HS dựa vào tài liệu trả lời Cần Vương. - Gv chốt ý - Có các phong trào đấu tranh hưởng ứng - GV cho HS thảo luận: Phong trào Đông Du, phong trào Duy ? Em có nhận xét gì về phong trào yêu Tân nước của nhân dân Hải Dương cuối TK XIX- đầu TK XX? -> Hòa chung với phong trào của cả nước - HS trả lời nhưng đều thất bại, bế tắc. 3. Những chuyển biến về kinh tê- văn hóa- xã hội ở Hải Dương ? Trình bày chính sách khai thác a. Kinh tế thuộc địa của Pháp ở Hải Dương? - Công nghiệp: TD Pháp chú trọng ngành - HS lần lượt trả lời trên từng lĩnh khai mỏ (than, đất, cao lanh.) vực + Phát triển nhiều ngành công nghiệp: nấu - GV cho HS quan sát ảnh: Nhà máy rượu, sản xuất chai, điện rượu Hải Dương và nhận xét. - Giao thông vận tải: xây dựng đường sắt và đường bộ (đường số 5), ga Hải Dương, cầu Phú Lương -> Kết nối Hải Dương với các vùng lân cận. - Nông nghiệp:
26. Cấu kết với địa chủ cướp đất của nông dân để trồng lúa, thuốc lá, chè - Thủ công nghiệp và thương nghiệp: Pháp mở chợ Hải Dương. ? Những chuyền biến về văn hóa - - Pháp đặt ra nhiều loại thuế khóa nặng nề. giáo dục của Hải Dương cuối thế kỉ b. Văn hóa- giáo dục XIX- đầu XX là gì? * Giáo dục: -HS trả lời - Đầu TK XX, lập trường tư thục, trường - GV: TD Pháp thực hiện chính sách Tiểu học Nam và trường Tiểu học Nữ. ngu dân về giáo dục và đầu độc về - 90% dân số Hải Dương không biết chữ văn hóa, nhưng nền văn hóa- giáo quốc ngữ. dục có bước phát triển nhất định để * Văn hóa: phục vụ cho công cuộc cai trị của - Lối sống văn hóa phương Tây du nhập chúng. vào Hải Dương. - GV cho HS quan sát tranh: Một - TD Pháp khuyến khích tệ nạn xã hội phát góc trường Nam tiểu học Hải Dương triển. xưa (nay là trường Tiểu học Tô - Nhân dân vẫn gắng sức giữ gìn bản sắc Hiệu) văn hóa dân tộc. - GV miêu tả thêm về sự đan xen c. Xã hội giữa văn hóa truyền thống với văn hóa phương Tây. ? Cơ cấu xã hội ở Hải Dương có sự biến đổi như thế nào? - HS trả lời - GV cho HS hoàn thiện vào sơ đồ các giai cấp trong xã hội Hải Dương:
27. Sơ đồ các giai cấp trong xã hội: Các giai cấp trong xã hội Giai cấp cũ Giai cấp mới ? Qua đây em nhận xét gì về xã hội Hải - Xã hội phân hóa sâu sắc, bên cạnh giai Dương cuối TK XIX- đầu XX? cấp cũ (địa chủ, nông dân) xuất hiện ? Đời sống, thái độ chính trị của nông nhiều giai tầng mới (công nhân, tư sản dân, công nhân như thế nào? và tiểu tư sản trí thức). - HS dựa vào tài liệu trả lời. - GV bổ sung và chốt ý. D. Tổng kết và hướng dẫn về nhà * Bài 1: Điền vào chỗ chấm cho đúng về quá trình TD Pháp chiếm đóng Hải Dương - Tháng 12 năm 1873: - : TD Pháp tấn công Hải Dương lần 2. - Năm 1897: ? Chính sách khai thác thuộc địa của Pháp đã tác động về như thế nào đến kinh tế, xã hội của Hải Dương? Tác động:
28. - Tích cực: + Hoạt động thương nghiệp ở Hải Dương đã phát triển mạnh mẽ. + Cơ sở hạ tầng được đầu tư xây dựng thay đổi bộ mặt của tỉnh lị Hải Dương. - Tiêu cực: Chính sách thuế khóa nặng nề của Pháp làm cho đời sống của nhân dân khó khăn, chật vật * Hướng dẫn về nhà: - Học bài và tìm hiểu những sự kiện lịch sử của địa phương trong thời gian này. - Xem lại các bài tập trong SGK và vở bài tập bản đồ để chuẩn bị cho tiết học sau.
29. TÀI LIỆU THAM KHẢO - Sách giáo khoa Lịch sử 6789 - Tài liệu dạy học lịch sử địa phương tỉnh hải Dương. - Hướng dẫn dạy học lịch sử địa phương tỉnh hải Dương. - Một số vấn đề đổi mới PPDH ở trường THCS lớp 8 (2006) của Bộ GD-ĐT - Một số tư liệu tham khảo trong sách báo, Internet
30. MỤC LỤC NỘI DUNG TRANG THÔNG TIN CHUNG VỀ SÁNG KIẾN 1 TÓM TẮT SÁNG KIẾN 2-3-4 MÔ TẢ SÁNG KIẾN 5 1. Hoàn cảnh nảy sinh sáng kiến: 5 2. Cơ sở lý luận của vấn đề: 6 2.1. Cơ sở lý luân: 2.2. Mục đích và nhiệm vụ: 7 2.3. Phương pháp, đối tượng và phạm vi nghiên cứu: 8 3. Thực trạng của vấn đề: 9 3.1. Thực trạng của vấn đề nghiên cứu: 10 3.1.1. Tình hình giáo viên: 3.1.2. Tình hình học sinh: 10 3.1.3. Về việc thực hiện chương trình 3.2. Điều tra thực trạng trước khi nghiên cứu: 10 3.3. Nguyên nhân của thực trạng nêu trên 11 4. Các giải pháp, biện pháp cụ thể: 11 4.1. Tích hợp với môn Ngữ Văn. 4.1.1. Giải pháp thứ nhất 12 4.1.2. Giải pháp thứ hai 12 4.2. Sử dụng sơ đồ trong dạy học Lịch sử 4.2.1. Giải pháp thứ nhất: Sử dụng sơ đồ cụ thể hóa kiến thức tạo 13 biểu tượng Lịch sử cho học sinh trong giờ học. 13 4.2.2. Giải pháp thiws hai: Sử dụng sơ đồ để hệ thống kiến thức và 14 củng cố bài.
31. 5. Kết quả đạt được: 15 5.1. Kết quả thực nghiệm: 5.2. Bài học kinh nghiệm: 15 6. Điều kiện để sáng kiến được nhân rộng KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ 16 1. Những vấn đề đề cập của sáng kiến kinh nghiệm. 17 2. Hiệu quả thiết thực của sáng kiến kinh nghiệm. 18-19 3. Kiến nghị với các cấp quản lý. 20-21 PHỤ LỤC: GIÁO ÁN MINH HỌA 22-23 TÀI LIỆU THAM KHẢO 24 MỤC LỤC 24 25 26 27-28 29-33 34 35-36